چهل داستان و
چهل حديث از امير المؤ منين على عليه السلام
نوشته عبداللّه صالحى
تهیه
وتنظیم جهة سایت هُـدا نِـت
حجّة الاسلام
حاج سیدمحمدباقری پور
پيش گفتار
به نام هستى بخش
جهان آفرين
شكر و سپاس بى
منتها، خداى بزرگ را، كه ما را از امّت مرحومه قرار داد؛ و به صراط مستقيم ، ولايت
مولاى متّقيان ، امير مؤ منان ، علىّ ابن ابى طالب عليه السلام هدايت نمود.
و بهترين تحيّت و
درود بر روان پاك پيامبر عالى قدر اسلام ؛ و بر اهل بيت عصمت و طهارت ، خصوصا
اوّلين خليفه بر حقّش امام اميرالمؤ منين ، صلوات اللّه عليهم .
و لعن و نفرين بر
دشمنان و مخالفان اهل بيت رسالت عليهم السلام كه در حقيقت ، دشمنان خدا و قرآن
هستند.
نوشتارى كه در
اختيار شما خواننده محترم قرار دارد، برگرفته شده است از زندگى سراسر آموزنده
اوّلين ايمان آورنده به خدا و رسول ؛ و اوّلين مظلوم عالم ، آن انسان كامل و تمام
عيار حقّ و حقيقت ، كه طبق روايت مخالف و موافق ، پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و
آله در عظمت او فرمود:
((عليّ مع الحقّ،
و الحقّ مع عليّ))؛ هر كجا علىّ عليه السلام باشد، حقّ همان جا است و هر كجا حقّ باشد،
علىّ آن جا است يعنى ؛ آن دو از يكديگر جدائى ناپذيرند .
و صدها آيه قرآن
، حديث قدسى و روايت در منقبت و عظمت آن دليرمردِ ايمان و تقوا، با سندهاى بسيار
متعدّد، در كتاب هاى مختلف وارد شده است .
و اين مختصر،
ذرّه اى از قطره اقيانوس بى كران وجود جامع و كامل آن امام همام مى باشد، كه
برگزيده و گلچينى است از ده ها كتاب معتبر(1) در جهت هاى مختلف : عقيدتى ، سياسى ،
عبادى ، اقتصادى ، اجتماعى ، اخلاقى ، تربيتى و ... .
باشد كه اين ذرّه
دلنشين و لذّت بخش مورد استفاده و إ فاده عموم علاقه مندان ، خصوصا جوانان عزيز
قرار گيرد.
و ذخيره اى باشد:
((لِيَوْمٍ
لايَنْفَعُ مالٌ وَ لابَنُون إِلاّ مَنْ اءَتَى اللّه بِقَلْبٍ سَليم لى وَ
لِوالِدَىّ، وَ لِمَنْ لَهُ عَلَيَّ حَقّ)) ان شاء اللّه تعالى .
مؤ لّف
در مدح و منقبت
امام علىّ عليه السلام
تا صورت پيوند
جهان بود، علىّ بود
تا نقش زمين بود
و زمان بود، علىّ بود
شاهى كه ولىّ بود
و وصىّ بود، علىّ بود
سلطان سخا و كرم
و جود، علىّ بود
آن شير دلاور كه
ز بَهر طَمَع نفس
در خوان جهان
پنجه نيالود، علىّ بود
آن كاشف قرآن كه
خدا در همه قرآن
كردش صفت عصمت و
بستود، علىّ بود
آن شاه سرافراز
كه اندر ره اسلام
تا كار نشد راست
نياسود، علىّ بود
آن قلعه گشائى كه
در از قلعه خيبر
بر كند به يك
حمله و بگشود، علىّ بود
دم به دم ، دم از
ولاى مرتضى بايد زدن
دست و دل بر دامن
آل عبا بايد زدن
نقش حبِّ خاندان
بر لوح دل بايد نگاشت
مُهر مِهر حيدرى
بر دل چو ما بايد زدن
هر درختى كو
ندارد ميوه حُبّ علىّ
اصل وفرعش چون
قلم سر تا به پا بايد زدن (2)
چه شود كه اى شه
لافتى نظرى به جانب ما كنى
كه به كيميا
نظاره اى مس قلب تيره طلا كنى
يمن از عقيق تو
آيتى ، چمن از رخ تو روايتى
شكر از لب تو
حكايتى ، اگرش چه غنچه تو واكنى
به نماز لب تو
تكلّمى ، به نماز غنچه تبسّمى
به تكلّمى و
تبسّمى ، همه دردها تو دوا كنى
تو شه سرير
ولايتى ، تو مه منير هدايتى
چه شود كه گهى به
عنايتى ، نگهى به سوى گدا كنى
تو به شهر علم
نبىّ درى ، تو ز انبياء همه برترى
تو غضنفرىّ و تو
صفدرى ، چه ميان معركه جا كنى
تو زنى به دوش
نبى قدم ، فكنى بُتان همه از حرم
حرم از وجود تو
محترم ، تو لواى دين به پا كنى (3)
مختصر حالات
دوّمين معصوم ، اوّلين اختر امامت
آن حضرت بنابر
مشهور، روز سيزدهم ماه رجب ، سى سال بعد از عام الفيل ، در شهر مكّه معظّمه ، در
ميان كعبه الهى ديده به جهان گشود و با نور طلعتش ، جهانى تاريك را روشنائى بخشيد.
در اوّلين مرحله
اى كه حضرت رسول صلوات اللّه عليه ، قنداقه اين نوزاد مبارك را از مادرش تحويل
گرفت ، نوزاد با زبان فصيح خواند:
(بِسْمِ اللّهِ
الرَّحْمنِ الرَّحيم ، قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤ مِنُونَ الَّذينَ فى صَلوتِهِمْ
خاشِعُونَ ...)(4).
يعنى ؛ به نام
خداوندى كه بخشنده و مهربان است ، همانا آن مؤ منينى كه در هنگام به جا آوردن
نماز، خاشع باشند؛ رستگار و سعادتمند خواهند بود.
حضرت محمّد صلّى
اللّه عليه و آله در مقابل ، به او فرمود: يا علىّ! بدان كه مؤ منين به وسيله تو
رستگار خواهند شد.
نام : علىّ(5)
((سَلام اللّهِ عليهِ يَوم وُلِدَ، وَ يَوم استُشهدَ و يَوم يُبعثُ حيّا)).
كنيه : ابوتراب ،
ابوالا ئمّه ، ابوالحسن و ... .
لقب : اميرالمؤ
منين ، يعسوب الدّين ، يعسوب المؤ منين ، قائد الغُرّ المحجَّلين ، امام المتّقين
، سيّد الا وصياء، اسداللّه ، مرتضى ، حيدر، أَنزع ، قَضْم ، وصىّ، ولىّ و ... .
پدر: عمران
عبدمناف معروف به ابوطالب .
مادر: فاطمه بنت
اسد، نوه هاشم ، اوّلين زن هاشميّه اى كه با مرد هاشمى ابوطالب ازدواج كرد؛ و چون
در پرورش حضرت رسول دخالت داشت ، حضرت او را به عنوان مادر خطاب ، مى نمود.
نسبت امام علىّ
بن ابى طالب ، با سى واسطه همانند رسول گرامى اسلام ، به حضرت آدم صلوات اللّه
عليهم ، مى رسد.
نقش انگشتر: حضرت
داراى چهار انگشتر بوده است ، كه بر هر كدام نقش مخصوصى حكّ شده بود.
دربان آن حضرت را
سلمان فارسى و قنبر نام برده اند.
اوّلين كسى كه به
نبوّت حضرت رسول صلاى اللّه عليه و آلهّيمان آورد، علىّ عليه السلام بود، كه در
سنّ هفت سالگى با آن حضرت نماز جماعت خواند.
آن بزرگوار در
تمام جنگ هاى زمان حضرت رسول غير از جنگ تبوك ، مشاركت داشت و بيشترين پيروزى ها
به دست برومند و تواناى آن حضرت نصيب اسلام و مسلمين گرديد.
طبق نقل ابن
عساكر: جنگ بدر توسّط امام علىّ عليه السلام در سنّ 20 سالگى به نفع اسلام و
مسلمين به پايان رسيد و نيز مكّه توسّط حضرتش در سنّ 28 سالگى فتح گرديد.
پس از رحلت حضرت
رسول صلّى اللّه عليه و آله جنگ هائى بر عليه اسلام و بر عليه آن حضرت توسّط
منافقين و مخالفين به وقوع پيوست ، كه مهم ترين آن ها سه جنگ به نام هاى : جمل ،
صفّين و نهروان مى باشد.
جنگ جمل در ماه
جماد الثّانى ، سال 36 هجرى قمرى ، با ناكثين ، به سركردگى عايشه ، طلحه و زبير،
اتّفاق افتاد.(6)
جنگ صفّين در ماه
ذى الحجّه ، سال 36 هجرى قمرى ، با مارقين ، به سركردگى معاويه ، رخ داد.(7)
جنگ نهروان در
سال 38 هجرى قمرى (8)، با قاسطين ، به سركردگى خوارج واقع شد؛ و ايشان حدود چهل
هزار نفر بودند، كه با نصايح حضرت دوازده هزار نفر آن ها توبه كردند و فقط 9
نفرشان از معركه گريختند؛ و ما بقى كشته شدند و از مسلمين نيز تعداد 9 نفر شهيد
گشت .
و به طور كلىّ آن
حضرت هفتاد و دو مرحله جنگ و مبارزه با مخالفان و دشمنان داشته است .(9)
حضرت در مناسبت
هاى مكرّر و مختلف ، توسّط پيغمبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله به عنوان اوّلين
جانشين و خليفه تعيين و معرّفى گرديد.
و در نهايت ، پس
از حجّة الوداع ، روز هيجدهم ذى الحجّة ، سال نهم قمرى (10)، حضرت در محلّى به نام
غدير خم بين مكّه و مدينه به طور رسمى مطرح و منصوب به ولايت و خلافت شد.
ولى به علّت هائى
، خلافت ظاهرى به دست ديگران افتاد، تا آن كه در سال 35 هجرى ، پس از قتل عثمان
مردم با حضرت علىّ عليه السلام بيعت كردند و اين بيعت پنج سال به طول انجاميد.
امام علىّ عليه
السلام در تمام دوران عمر پربركتش ، بر جميع علوم و فنون ظاهرى و باطنى آشنا و
مسلّط بود.
معجزات و كرامات
بى شمارى از آن امام مظلوم ، (چه در زمان حيات و چه پس از آن ) واقع و صادر گرديد،
كه اكثر دانشمندان شيعه و سنّى و بلكه دانشمندان ديگر مذاهب در كتاب هاى مختلف خود
ذكر كرده اند.
آن حضرت در اجراى
حقّ و عدالت و قانون ، و طرفدارى و حمايت از مظلومان و محرومان ، همچنين مبارزه با
بى عدالتى و برخورد با ظالمان و چپاولگران ، قاطع و سختگير بود.
و احاديث بسيارى
در شاءن و عظمت آن امام مظلوم وارد شده است ، كه به كتاب هاى مربوطه ارجاع مى شود.
در مدّت عمر شريف
حضرت بين محدّثين و مورّخين اختلاف است ؛ ولى مشهور 63 سال گفته اند، كه 33 سال
همزمان با پيغمبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله 10 سال قبل از بعثت ، 13 سال در
مكّه و 10 سال در مدينه بود و سى سال هم پس از رحلت آن حضرت با تحمّل سختى ها و
مصائب جانكاه به سر برد.
مدّت امامت و
خلافت واقعى آن امام عليه السلام ، كه بلافاصله پس از رحلت حضرت رسول صلّى اللّه
عليه و آله شروع شد، سى سال به طول انجاميد؛ و خلافت ظاهرى و واقعى كه پس از قتل
عثمان شروع گرديد، تنها پنج سال بوده است .
در تعداد فرزندان
آن حضرت نيز بين محدّثين و مورّخين اختلاف است ، ليكن سيّد محسن امين (11) تعداد
اولاد امام علىّ عليه السلام را 33 نفر پسر و دختر نام برده است .
شهادت و محلّ دفن
: حضرت در سال چهلّم هجرى (12)، صبح جمعه ، نوزدهم ماه رمضان ، در محراب عبادتِ
مسجد كوفه كه يكى از چهار مسجد معروف و عظيم القدر است توسّط عبدالرّحمن بن ملجم
مرادى ؛ و ترغيب زنى به نام قطّامه ، به وسيله شمشير زهراگين ترور شد؛ و شب 21
همان ماه به فيض عُظْماى شهادت نايل گرديد.
ميسّر نگردد به
كَس اين سعادت
به كعبه ولادت ،
به مسجد شهادت
و پيكر مطهّر و
مقدّس آن حضرت در نجف اشرف ، كنار حضرت آدم و نوح عليهم السلام دفن گرديد؛ و قبر
آن حضرت توسّط حضرت نوح عليه السلام تهيّه و آماده شده بود.
نماز آن حضرت
چهار ركعت است : در هر ركعت پس از قرائت سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحيد خوانده
مى شود.
و بعد از سلام
نماز، تسبيح حضرت فاطمه زهراء سلام اللّه عليها، گفته مى شود و سپس خواسته هاى
مشروع خود را از درگاه خداوند سبحان تقاضا نمايد.(13)
خجسته ميلاد
اوّلين طلعت امامت
زپشت پرده تا بى
پرده يار من نمايان شد
ز شرم روى او
خورشيد اندر پرده پنهان شد
ولادت يافت اندر
كعبه آن مولود مسعودى
كه ذات پاك او
مرآت ذات پاك يزدان شد
تجلّى كرد تا نور
رخش اندر حريم حق
حرم حرمت گرفت و
قبله گاه اهل ايمان شد
همان نورى كه
موسى ديد اندر سينه سينا
مگر بار دگر در
كعبه باز آن نور تابان شد
همانا كعبه آمد
در شرف بالاتر از سينا
كه آن جا نور او
اين جا وجود او درخشان شد
چه مولودى كه
اندر مَدرسش ادريس با لقمان
يكى شاگرد اءبجد
خوان ، يكى طفل دبستان شد
معلّم بر تمام
انبياء، از آدم و عيسى
مقوّم بر تمام
ماسوا، از جنّ و انسان شد
گروهى ممكنش
دانند و جمعى واجب امّا من
ميان واجب وممكن
، همه فكرم به پايان شد(14)
درخشش نور در
كعبه دل ها
اكثر مُورّخين و
محدّثين شيعه و سنّى در روايات و كتاب هاى خود آورده اند:
چون مدّت حمل
فاطمه بنت اسد به سر آمد و هنگام زايمان او فرا رسيد، كنار كعبه الهى آمد و دست
نياز به درگاه باريتعالى بلند نمود و اظهار داشت : اى پروردگار! همانا من به تو
ايمان آورده ام ، و به تمامى آنچه بر پيامبرانت فرستاده اى ، معتقد هستم ؛ و نيز
آنچه را كه جدّم ابراهيم خليل بيان فرموده ، تصديق كرده ام .
پس اى خداوند
مهربان ! تو را به حقّ آن كسى كه اين كعبه را بنا نموده است ، و به حقّ نوزادى كه
در شكم دارم ، درد زايمان را بر من سهل و آسان گردان .
يكى از راويان به
نام يزيد بن قَعنب ، در ادامه حكايت گويد:
من به همراه
عبّاس عموى پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله و جمعى ديگر در كنارى نشسته بوديم و
حركات و سَكَنات فاطمه بنت اسد مادر اميرالمؤ منين علىّ بن ابى طالب عليه السلام
را مشاهده مى كرديم و سخنانش را مى شنيديم .
هنگامى كه دعايش
پايان يافت ، ناگهان ديوار كعبه شكافته شد و فاطمه به درون آن وارد شد و از ديد
نظاره گران ناپديد گشت و سپس ديوار كعبه همچون حالت اوّل ، به هم پيوست .
بعد از آن به سمت
كعبه رفتيم و هرچه تلاش كرديم تا شايد بتوانيم درب كعبه را بگشائيم و از وضعيّت
فاطمه با خبر شويم ، ممكن نشد؛ و با كليد هم نتوانستيم قفل درب كعبه الهى را باز كنيم
.
به همين جهت
مطمئن شديم كه اين جريان از طرف خداوند متعال انجام گرفته است .
پس از گذشت چهار
روز، دوباره مشاهده كرديم كه همان ديوار شكافته شد و فاطمه بنت اسد در حالى كه
قنداقه علىّ بن ابى طالب صلوات اللّه عليه را روى دست هاى خود گرفته بود، از درون
كعبه الهى خارج گرديد.
سپس راوى در
ادامه گويد: پس از گذشت مدّتى ، فاطمه بنت اسداظهار نمود كه من بر تمامى زن هاى
گذشته ، برترى و فضيلت دارم ؛ چون آسيه دختر مُزاحم خداوند را در خفاء و پنهان
عبادت مى كرد، و مريم دختر عمران با دست خود، درخت خرما را تكان داد تا چند خرما
برايش افتاد و او تناول نمود.
وليكن من به بركت
فرزندم داخل كعبه الهى شدم و تا چند روز از ميوه ها و غذاهاى بهشتى تناول مى كردم
؛ و چون خواستم از درون خانه خدا بيرون آيم ، ندائى را شنيدم كه فرمود: اى فاطمه !
نام نوزاد را علىّ قرار ده ، چون او بر همه عرشيان و فرشيان برترى دارد.
خداى اءعلى گويد:
من اسم اين نوزاد را از نام خود برگرفته ام ، و او را بر تمامى علوم و اسرار خود
آگاه كرده ام .
او بُت شكن بُت
هاى اطراف كعبه است ، او بر بام خانه من اذان گويد و انسان ها را به وحدانيّت دعوت
كند.
پس خوشا به حال
آن كه دوستدار اين نوزاد و فرمان بر او باشد، و دوزخ جايگاه دشمنان ، و مخالفان او
خواهد بود.
همچنين آورده
اند:
هنگام ولادت
مولاى متّقيان علىّ عليه السلام ، عمر پربركت پيامبر خدا عليه السلام حدود سى سال
بوده است ؛ و آن حضرت دستور داد كه گهواره اين مولود عزيز را كنار رختخواب ايشان
قرار دهند تا شخصا از وى نگه دارى و مواظبت نمايد.
و حضرت رسول
صلوات اللّه عليه اين نوزاد گرامى را روى سينه خود مى خوابانيد و برايش سخن هاى
مناسب مطرح مى نمود.(15)
اوّلين نماز در
هفت سالگى
يكى از راويان
حديث و اصحاب اميرالمومنين ، امام علىّ عليه السلام حكايت كند:
روزى حضرت
اميرالمؤ منين صلوات اللّه عليه را در مسجد ديدم كه بر بالاى منبر نشسته است و در
حالى كه مشغول صحبت و سخنرانى بود، تبسّمى نمود به طورى كه دندان هايش نمايان گشت
، و در ادامه سخنانش فرمود:
من در سنين هفت
سالگى ، با رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله در بيابان مشغول چوپانى بوديم ، چون
موقع نماز شد، نماز را دو نفرى به جماعت خوانديم ، ابوطالب وارد شد و اظهار داشت :
چه مى كنيد؟
رسول خدا صلّى
اللّه عليه و آله در جواب چنين اظهار نمود: خداى سبحان را عبادت و پرستش مى كنيم ،
تو هم اسلام بياور و با ما نماز بخوان ؛ و خداوند متعال را پرستش نما.
سپس حضرت امير
عليه السلام در ادامه داستان افزود:
خداوندا! من نمى
شناسم بنده اى از امّت پيغمبرت را كه قبل از من ، همراه پيغمبرت نماز خوانده باشد،
چون از سنّ هفت سالگى با او نماز خوانده ام .
و در روايتى ديگر
وارد شده است كه امام علىّ عليه السلام فرمود: پيش از آن كه كسى با حضرت رسول نماز
بخواند، من سه سال همراه آن حضرت نماز مى خواندم .(16)
روزى ارزشمند و
شخصيّتى عظيم
مرحوم محمّد بن
يعقوب كلينى ، فرات بن ابراهيم كوفى و علاّمه امينى و ديگر بزرگان از شيعه و سنّى
در كتاب هاى خود مطالب و رواياتى را به سندهاى مختلف ، پيرامون عيد سعيد غدير خم
آورده اند،از آن جمله:
حسن بن راشد و در
روايتى ديگر فرات بن أ حنف حكايت كند:
روزى محضر مبارك
امام جعفر صادق صلوات اللّه عليه شرفياب شدم و عرضه داشتم : ياابن رسول اللّه !
فدايت گردم ! آيا براى مسلمان ها عيدى بافضيلت تر از عيد فطر، قربان ، جمعه و روز
عرفه وجود دارد؟
فرمود: بلى ،
روزى است كه از همه آن ها در نزد خداوند متعال شريف تر و عظيم تر و بافضيلت تر
خواهد بود؛ و آن روزى است كه خداى متعال دين مبين اسلام را در روز آن كامل نمود و
اين آيه قرآن را بر پيغمبر نازل نمود: (اَلْيَوْم أ كْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أ
تَمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتى وَ رَضيتُ لَكُمُ الاْ سْلامَ ديناً )(17).
يعنى ؛ امروز (با
معرّفى علىّ بن أ بى طالب عليه السلام به عنوان امام و خليفه رسول اللّه صلّى
اللّه عليه و آله ، دين خود را بر شما مسلمان ها كامل نمودم و براى شما دين اسلام
را برگزيدم .
از آن حضرت سؤ ال
كردم : آن روز، كدام روزى مى باشد كه مولاى متّقيان ، علىّ عليه السلام به امامت و
خلافت منصوب گرديد؟
در پاسخش چنين
فرمود: هر يك از پيغمبران الهى براى خود وصىّ و جانشين تعيين كرده اند و آن روز
معيّن را به عنوان عيد برگزيده اند.
و سپس افزود: آن
روزى كه بر تمامى ايّام شرافت و برترى دارد، روزى است كه رسول گرامى اسلام صلّى
اللّه عليه و آله از طرف خداوند متعال ، حضرت علىّ عليه السلام را به عنوان امام و
خليفه خود به مردم معرّفى نمود.
و در آن روز آيات
الهى نازل شد و دين مبين اسلام تكميل گرديد و حجّت خداوند بر همگان ثابت گشت .
سؤ ال كردم :
ياابن رسول اللّه ! در آن روز چه اعمال و عباداتى بهتر است ، كه انجام دهيم ؟
حضرت در پاسخ
فرمود: خوشحال نمودن مؤ منين ، فرستادن صلوات بر حضرت محمّد و اهل بيتش ؛ و برائت
و بيزارى جستن از دشمنان و ظالمين به آن ها.
و ديگر آن كه چون
خداوند، اين روز يعنى ؛ هيجدهم ذى الحجّة را روز تثبيت ولايت بر مؤ منين قرار داد،
بهتر است روزه بگيريد و روزه گرفتن در آن موجب كفّاره شصت سال گناه خواهد بود.(18)
به مناسبت عيد
سعيد غدير خُم
از خُم رسيده
مژده كه جشن ولايت است
لبريز خم ز باده
لطف و عنايت است
خُمِ خانه ولايت
مولا گشوده شد
ساقى ز جاى خيز
كه وقت سقايت است
در صحنه غدير به
فرمان كبريا
در اهتراز پرچم
شاه ولايت است
آرى علىّ، پسر
عمّ و داماد مصطفى
شايسته ولايت و
امر وصايت است
زان چشمه زلال كه
جوشيد در غدير
اءنهار معرفت همه
جا در سرايت است
گفتار او شكوفه
باغ فضيلت است
رخسار او طليعه
صبح هدايت است
از زهد و جود و
فضل و جوانمردى علىّ
در صفحه وجود
هزاران حكايت است
اسلام آبرو ز دم
ذوالفقار يافت
دين را نشان نصر
درخشان ، ولايت است (19)
نماز چرا؟ و
مفهوم حقيقى آن
جابر بن عبداللّه
انصارى گويد:
روزى به همراه
مولاى متّقيان ، امام علىّ عليه السلام بودم ، شخصى را ديديم كه مشغول نماز است ،
حضرت به او خطاب كرد و فرمود: آيا معنا و مفهوم نماز را مى دانى كه چگونه و براى
چه مى باشد؟
اظهار داشت : آيا
براى نماز مفهومى غير از عبادت هم هست ؟
حضرت فرمود: آرى
، به حقّ آن كسى كه محمّد صلّى اللّه عليه و آله را به نبوّت مبعوث گردانيد، نماز
داراى تاءويل و مفهومى است كه تمام معناى عبوديّت در آن خواهد بود.
آن شخص عرض كرد:
پس مرا تعليم فرما.
امام عليه السلام
فرمود: معنا و مفهوم اوّلين تكبير آن است كه خداوند، سبحان و منزّه است از اين كه
داراى قيام و قعود باشد.
دوّمين تكبير
يعنى ؛ خداى موصوف به حركت و سكون نمى باشد.
سوّمين تكبير
يعنى ؛ اين كه نمى توان او را به جسمى تشبيه كرد.
چهارمين تكبير
يعنى ؛ چيزى بر خداوند عارض نمى شود.
پنجمين تكبير
مفهومش آن است كه خداوند، نه محلّ خاصّى دارد و نه چيزى در او حلول مى كند.
ششمين تكبير
معنايش اين است كه زوال و انتقال و نيز تغيير و تحوّل براى خداوند مفهومى ندارد.
و هفتمين تكبير
يعنى ؛ بدان كه خداوند سبحان همچون ديگر اجسام ، داراى اءبعاد و جوارح نيست .
سپس در ادامه
فرمايش خود فرمود: معناى ركوع آن است كه مى گوئى : خداوندا! من به تو ايمان آورده
ام و از آن دست بر نمى دارم ، گرچه گردنم زده شود.
و چون سر از ركوع
بر مى دارى و مى گوئى : ((سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ الحَمْد للّه ربّ العالمى
ن )) يعنى ؛ خداوندا! تو مرا از عدم به وجود آورده اى و من چيزى نبوده و نيستم ،
پس هستى مطلق توئى .
و هنگامى كه سر
بر سجده فرود آورى ، گوئى : خداوندا! مرا از خاك آفريده اى ؛ و سر بلند كردن از
سجده يعنى ؛ مرا از خاك خارج گردانده اى .
و همين كه دوّمين
بار سر بر سجده گذارى يعنى ؛ خداوندا! تو مرا در درون خاك بر مى گردانى ؛ و چون سر
بلند كنى گوئى : و مرا از درون همين خاك در روز قيامت براى بررسى اعمال خارج مى
گردانى .
و مفهوم تشهّد،
تجديد عهد و ميثاق و اعتقاد به وحدانيّت خداوند؛ و نيز شهادت بر نبوّت حضرت رسول و
ولايت اهل بيت او عليهم صلوات اللّه مى باشد.
و معناى سلام ،
ترحّم و سلامتى از طرف خداوند بر بنده نماز گذار است ، كه در واقع ايمنى از عذاب
قيامت باشد.(20)
سخن پيامبر صلّى
اللّه عليه و آله بعد از دفن ، در مسجد قبا
روزى ابوبكر و
اميرالمؤ منين ، علىّ عليه السلام در محلّى يكديگر را ملاقات كردند.
ابوبكر گفت :
حضرت رسول ، پس از جريان غدير خم چيز خاصّى درباره شما نفرمود، امّا من بر فضل تو
شهادت مى دهم ؛ و در زمان آن حضرت نيز بر تو به عنوان اميرالمؤ منين سلام كرده ام
.
و اعتراف مى كنم
كه حضرت رسول درباره تو فرمود: تو وصىّ و وارث و خليفه او در خانواده اش مى باشى ،
ولى تصريح نفرمود كه تو خليفه بعد از او در امّتش باشى .
اميرالمؤ منين
علىّ عليه السلام اظهار داشت : اى ابوبكر! چنانچه رسول خدا صلوات اللّه عليه را به
تو نشان دهم و ايشان تو را بر خلافت من در بين امّتش دستور دهد، آيا مى پذيرى ؟
ابوبكر گفت : بلى
، اگر رسول خدا با صراحت بگويد، من كنار خواهم رفت .
امام علىّ عليه
السلام فرمود: پس چون نماز مغرب را خواندى ، نزد من بيا تا آن حضرت را به تو نشان
دهم.
همين كه ابوبكر
آمد، با يكديگر به سمت مسجد قبا حركت كردند و وقتى وارد شدند؛ ديدند كه حضرت رسول
صلّى اللّه عليه و آله رو به قبله نشسته است ؛ و خطاب به ابوبكر كرد و فرمود:
اى ابوبكر! حقّ
مولايت ، علىّ را غصب كرده اى و جائى نشسته اى كه جايگاه انبياء و اوصياء آن ها
است ؛ و كسى غير از علىّ استحقاق آن مقام را ندارد چون كه او خليفه من در اُمّتم
مى باشد و من تمام امور خود را به او واگذار كرده ام .
و تو مخالفت كرده
اى و خود را در معرض سخط و غضب خداوند قرار داده اى ، اين لباس خلافت را از تن خود
بيرون بياور و تحويل علىّ ابن ابى طالب ده ، كه تنها شايسته و حقّ او خواهد بود
وگرنه وعده گاه تو آتش دوزخ مى باشد.
در اين هنگام
ابوبكر با وحشت تمام از جاى برخاست و به همراه اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام از
مسجد خارج گرديد و تصميم گرفت تا خلافت را به آن حضرت واگذار نمايد.
ولى در مسير راه
، رفيق خود، عمر را ديد و جريان را برايش تعريف كرد، عمر گفت : تو خيلى سُست عقيده
و بى اراده هستى ، مگر نمى دانى كه آن ها ساحر و جادوگر هستند، بايد ثابت قدم و
پابرجا باشى ، به همين جهت ابوبكر از تصميم خود منصرف شد؛ و با همان حالت از دنيا
رفت .(21)
يك خلاف ، پنج
نوع مجازات !
اصبغ بن نباته كه
يكى از اصحاب حضرت اميرالمؤ منين ، علىّ عليه السلام است حكايت كند:
روزى عمر بن
خطّاب نشسته بود كه پرونده پنج نفر زِناكار را نزد او آوردند تا حكم مجازات هريك
را صادر نمايد.
عمر دستور داد تا
بر هريك ، حدّ زنا اجراء نمايند.
امام علىّ عليه
السلام كه در آن مجلس حضور داشت ، خطاب به عمر كرد و فرمود: اين حكم به طور مساوى
براى چنين افرادى صحيح نيست و قابل اجراء نمى باشد.
عمر گفت : پس خود
شما هر حكمى را كه صلاح مى دانى صادر و اجراء نما.
امام علىّ عليه
السلام اظهار داشت : بايد اوّلين نفر اعدام و گردنش زده شود، دوّمين نفر سنگسار
گردد، سوّمين نفر صد ضربه شلاّق بخورد، چهارمين نفر پنجاه ضربه شلاّق و پنجمين نفر
را تعزير يعنى ، مقدارى شكنجه نمايند.
عمر و حاضرين در
مجلس ، از صدور چنين حكمى بسيار تعجّب كرده ؛ و علّت اختلاف مجازات را براى يك
معصيت جويا شدند؟
اميرالمؤ منين
علىّ بن ابى طالب عليه السلام فرمود: شخص اوّل مشرك بود و حكم مرد زناكار مشرك با
زن مسلمان اعدام است .
شخص دوّم مسلمان
بود ولى چون همسر داشت ، زناى او محصنه بوده است و مى بايست سنگسار شود.
شخص سوّم نيز
مسلمان بود، و چون ازدواج نكرده بود، حدّ آن صد ضربه شلاّق است .
شخص چهارم غلام و
عبد بود و حدّ او نصف حدّ افراد آزاد مى باشد.
و شخص پنجم
ديوانه است و بر ديوانه حدّ جارى نمى گردد؛ بلكه بايد او را تعزير و شكنجه
نمايند.(22)
توكّل يا بى عارى
روزى امام علىّ
بن ابى طالب ، اميرالمؤ منين صلوات اللّه عليه عبورش به گروهى از مسلمان ها افتاد
كه در گوشه اى از مسجد را اشغال كرده بودند و به عبادت مشغول بودند.
حضرت علىّ عليه
السلام نزديك ايشان رفت و فرمود: شما چه كسانى هستيد؟ و چه مى كنيد؟
در پاسخ به حضرت
، اظهار داشتند: ما بر خداوند توكّل كرده ايم و عبادت او مى كنم .
حضرت فرمود: خير،
چنين نيست ؛ بلكه شما بى عار و مُفت خور مى باشيد، چنانچه راست مى گوئيد و توكّل
برخداوند متعال داريد، بگوئيد كه در چه مرحله اى از توكّل قرار داريد؟
گفتند: اگر چيزى
به ما برسد، مى خوريم و قناعت مى كنيم و چنانچه چيزى به ما نرسد، صبر و تحمّل مى
نمائيم .
سپس امام علىّ
عليه السلام خطاب به ايشان كرد و با صراحت فرمود: سگ هاى محلّه ما نيز چنين روشى
را دارند.
آنان با خون سردى
گفتند: پس ما چه كنيم ، شما بفرمائيد كه چه رفتارى داشته باشيم ؟
حضرت فرمود:
بايستى آنچه را كه ما يعنى ، پيامبر خدا و اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام
انجام مى دهيم ؛ شما مسلمان ها نيز چنان كنيد.
گفتند: شما چه
كارهائى را انجام مى دهيد، تا ما تبعيّت نمائيم ؟
امام عليه السلام
فرمود: ضمن سعى و تلاش و كار و عبادت ، آنچه به ما برسد پس از مصرف ، اضافه آن را
بذل و بخشش مى كنيم .
و اگر چيزى
درآمدى نيافتيم ، خداوند منّان را؛ در هر حال شكر و سپاس مى گوئيم .(23)
سه كار مشكوك و
مقبول
عبداللّه بن
عبّاس حكايت كند:
در يكى از روزها
مقدار سيصد دينار به عنوان هديه ، خدمت حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله داده شد و
حضرت تمامى آن ها را به علىّ بن ابى طالب عليه السلام عطا نمود.
سپس ابن عبّاس
افزود: امام علىّ عليه السلام اظهار داشت : من آن سيصد دينار را گرفته و خوشحال
شدم و با خود گفتم : امشب مقدارى از آن ها را در راه خدا صدقه مى دهم تا خداوند
قبول فرمايد؛ و چون نماز عشاء را پشت سر پيغمبر خدا به جماعت خواندم ، يك صد دينار
آن ها را به زنى درمانده دادم .
چون صبح شد، مردم
گفتند: ديشب علىّ بن ابى طالب صد دينار به فلان زن فاجره ؛ داده است .
با شنيدن اين سخن
بسيار غمگين و ناراحت شدم و با خود عهد كردم كه جبران نمايم ، لذا هنگام شب بعد از
نماز عشاء يك صد دينار ديگر از آن پول ها را به مرد رهگذرى دادم .
چون صبح شد، مردم
گفتند: ديشب علىّ بن ابى طالب صد دينار به مردى دزد كمك كرده است ؛ و من خيلى
ناراحت و افسرده خاطر گشتم و با خود گفتم : به خدا قسم ! امشب صد دينار باقى مانده
را به كسى صدقه مى دهم كه مقبول خداوند قرار گيرد.
اين بار نيز
هنگام شب ، پس از نماز عشاء به جماعت حضرت رسول صلوات اللّه عليه از مسجد خارج
گشتم و صد دينار باقى مانده را به مردى رهگذر دادم .
وقتى كه صبح شد
مردم گفتند: ديشب علىّ بن ابى طالب ، صد دينار به مرد ثروتمندى كمك كرده است .
بسيار غمگين شدم
و نزد پيامبر خدا رفتم ؛ و جريان را براى حضرتش بازگو كردم .
حضرت رسول فرمود:
اين جبرئيل عليه السلام است ؛ كه مى گويد: خداوند صدقات تو را پذيرفته است .
و مى گويد: آن صد
دينارى را كه به آن زن فاجره دادى ؛ چون به منزل خود آمد، توبه كرد و آن صد دينار
را سرمايه زندگى قرار داد و هم اكنون دنبال مردى است كه با او ازدواج نمايد.
و آن صد دينارى
را كه به آن مرد دزد دادى ، او نيز وقتى به منزل آمد، از كارهاى زشت خود توبه كرد
و آن پول ها را سرمايه اى براى كسب و تجارت خويش قرار داد.
و همچنين آن صد
دينارى را كه به مرد ثروتمند دادى ؛ چندين سال بود كه زكات و خمس اموال خود را نمى
داد، پس وقتى به منزلش آمد، با خود گفت : واى بر تو! اين علىّ بن ابى طالب است ،
با اين كه مال و اموالى ندارد؛ اين چنين صدقه مى دهد و انفاق مى كند! ولى من بايد
با اين همه ثروتى كه دارم از مستمندان دريغ مى دارم ، من بايد همانند علىّ بن ابى
طالب به ديگران كمك نمايم و زكات و خمس اموال خود را بپردازم .
سپس فرمود:
بنابراين ، كارهاى تو مقبول خداوند متعال قرار گرفته است و اين آيه شريفه :
(رِجالٌ لا
تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ عَنْ تَراضٍ ...)(24)، در شاءن و منزلت تو نازل گرديد.(25)
شكافتن قبر و
مفقود بودن مرده لوطى
ابوالفتوح رازى ،
قاضى نعمان و ابوالقاسم كوفى آورده اند:
در زمان حكومت
عمر بن خطّاب ، غلامى را نزد او آوردند كه مولاى خود را كشته بود، عمر بدون آن كه
تحقيق و بررسى نمايد، حكم قتل او را صادر كرد.
اين خبر به
اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام رسيد و شهود نيز شهادت دادند؛ كه اين غلام مولاى
خود را كشته است .
حضرت خطاب به
غلام كرد و اظهار نمود: تو چه مى گوئى ؟
غلام در پاسخ گفت
: بلى ، من او را كشته ام .
حضرت فرمود: براى
چه او را كشته اى ؟
گفت : اربابم
خواست به من تجاوز لواط كند ولى من نپذيرفتم ، و چون خواست مرا مجبور كند، من او
را از خود بر طرف ساختم ، وليكن بار ديگر آمد و به زور با من چنان عمل زشتى را
مرتكب شد و من هم از روى غيرت و انتقام او را كشتم .
حضرت اظهار داشت
: بايد بر ادّعاى خود شاهد داشته باشى ؟
غلام عرض كرد: يا
امير المؤ منين ! در حالى كه من در آن شب تنها بودم ، چگونه مى توانم شاهد داشته
باشم ؛ و او درب ها را بسته بود و من اختيارى از خود نداشتم .
امير المؤ منين
علىّ عليه السلام فرمود: چرا بر او حمله كردى و او را كشتى ؟ آيا او از اين عمل
زشت پشيمان نشده بود؟ و آيا ندامت و توبه او را نشيندى ؟
غلام گفت : خير،
هيچ أ ثرى از آثار ندامت در او نديدم .
حضرت با صداى
بلند فرمود: اللّه اكبر! صداقت يا دروغ تو، هم اكنون روشن خواهد گشت .
بعد از آن دستور
داد تا غلام را بازداشت نمايند و سپس به اولياى مقتول خطاب كرد و فرمود: سه روز كه
از دفن مرده گذشت ، جهت بيان و صدور حكم مراجعه كنيد.
چون روز سوّم فرا
رسيد، امام علىّ عليه السلام به همراه عمر و اولياء مقتول كنار قبر رفتند و حضرت
دستور داد تا قبر را بشكافند؛ سپس اظهار نمود: چنانچه جسد مرده موجود باشد، غلام
دروغ گفته ؛ و اگر مفقود باشد غلام ، صادق و راستگو است .
پس وقتى كه قبر
را شكافتند، جسد را در قبر نيافتند؛ و چون به حضرت علىّ عليه السلام گزارش دادند
كه جسد در قبر نيست .
حضرت اظهار نمود:
اللّه اكبر! به خدا قسم ! نه دروغ گفته ام و نه تكذيب شده ام ، از پيغمبر خدا صلّى
اللّه عليه و آله شنيدم كه فرمود:
هر كه از امّت من
باشد و عمل زشت قوم لوط را انجام دهد كه همانا به وسبله فريب شيطان انجام مى دادند
و بدون توبه از دنيا برود و او را دفن كنند، بيش از سه روز در قبر نخواهد ماند؛ و
او را با قوم لوط محشور مى گردانند؛ و به عذاب سخت و دردناك الهى گرفتار خواهد گشت
.
پس از آن ، حضرت
امير عليه السلام فرمود: غلام را آزاد كنيد.(26)
احساس مسئوليّت و
عاقبت انديشى
بعد از آن كه
عثمان ، روز جمعه هيجدهم ذى الحجّه كشته شد، مسلمين متوجّه اميرالمؤ منين امام
علىّ بن ابى طالب عليه السلام گشتند تا با آن حضرت بيعت كنند.
پس هنگامى كه
حضرت در يكى از باغات مشغول كار بود، عدّه اى از مهاجرين و انصار به همراه طلحه و
زبير وارد شدند؛ و چون خواستند با حضرت بيعت كنند، اظهار فرمود: شما نيازى به من
نداريد و هر كه غير از من انتخاب كنيد، من راضى خواهم بود.
جمعيّت حاضر
گفتند : كسى غير از شما براى اين كار وجود ندارد؛ و اين مقام تنها شايسته شما مى
باشد؛ وليكن حضرت در مقابل اظهارات آن ها زير بار نمى رفت .
و اين جريان چند
روزى به طور مكرّر ادامه يافت ؛ و در نهايت مسلمين به آن حضرت عرضه داشتند: امروز
كسى شايسته تر از شما نيست ، به جهت آن كه باسابقه ترين افراد، در اسلام و نزديك
ترين فرد به رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله هستى .
حضرت فرمود:
چنانچه ديگرى را خليفه كنيد؛ و من وزير او باشم بهتر است .
گفتند: خير، كسى
غير از شما سزاوار اين مقام وجود ندارد و بايستى كه ما با تو بيعت كنيم .
حضرت امير عليه
السلام اظهار نمود: اكنون كه چنين است ، بايد به مسجد برويم و در حضور همگان با من
بيعت نمائيد، چون كه اين امر مهمّ، نبايد مخفى بماند.
و جمعيّت حاضر
پيشنهاد آن حضرت را پذيرفتند، پس هنگامى كه حضرت سلام اللّه عليه وارد مسجد گشت ،
جمعى ديگر از مهاجرين و انصار نيز وارد شدند؛ و به همراه آن افراد خواستند با آن
حضرت بيعت كنند، كه دوباره حضرت امتناع ورزيد و فرمود: مرا رها نمائيد؛ و غير از
مرا، برگزينيد.
وليكن جمعيّت
براى بيعت با آن حضرت پافشارى مى كردند.
و در نهايت اوّل
كسى كه با حضرت بيعت كرد، طلحه و سپس زبير بود.(27)
حقير گويد: همين
دو نفر چون به مقاصد دنيوى و شهوى خود نرسيدند اوّلين كسانى بودند كه با آن حضرت
مخالفت و عهد شكنى كردند تا جائى كه به سركردگى عايشه ، جنگ جمل را به راه
انداختند و آن همه خونريزى و كشتار انجام شد.
يك پياده و هشت
سواره
پس از آن كه
پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله از توطئه سران قريش نجات يافت و به مدينه
منوّره هجرت نمود، امام علىّ بن أ بى طالب عليه السلام نيز به همراه چهار زن به
نام هاى فاطمه (28) و تعدادى ديگر از مردان و زنان مسلمان عازم مدينه شدند.
به مشركين و سران
قريش خبر رسيد كه حضرت علىّ عليه السلام آشكارا در حال خروج از مكّه و ملحق شدن به
پسر عمويش ، رسول خدا مى باشد، به همين جهت هشت نفر اسب سوار مجهّز و مسلّح را
روانه كردند تا او و همراهانش را برگردانند.
هنگامى كه حضرت
از آمدن اسب سواران آگاه شد، دستور داد تا قافله اش متوقّف شده و در گوشه اى پناه
گيرند،
و آن گاه كه اسب
سواران نزديك شدند، حضرت يك تنه و پياده ، شمشير به دست گرفت و به سوى آن ها حركت
كرد تا آن كه مقابل يكديگر قرار گرفتند، اسب سواران فرياد كشيدند: آيا گمان دارى
كه مى توانى از چنگال ما رهائى يابى ؟ تو و همراهانت بايد برگردى .
حضرت بدون
هيچگونه احساس ترس و واهمه اى ، با آرامى فرمود: اگر برنگردم ، چه مى كنيد؟
گفتند: يا بر مى
گردى ؛ و يا تو را با ذلّت و خوارى بر مى گردانيم و ناگاه به سوى قافله يورش
آوردند؛ و چون حضرت جلوى آن ها را گرفت ، يكى از آن ها به نام جناح ، با شمشير به
طرف حضرت حمله كرد و با اين كه حضرت بسيار جوان و هنوز در جنگ و نزاعى شركت نكرده
بود همانند يك مرد با تجربه جنجگو خود را نجات داد، و با شمشير خود ضربه اى بر
شانه جناح زد.
و چون خواست كه
از خود دفاع كند، حضرت شمشير ديگرى بر او وارد ساخت به طورى كه همه افراد شگفت زده
شدند كه چطور يك نوجوان پياده و بى تجربه به تنهائى در مقابل افراد قوى و سواره
مسلّح ، استقامت مى نمايد.
و حضرت علىّ عليه
السلام توانست در آن موقعيّت يكى از آن ها را هلاك كند.
پس از لحظه اى
آرامش و سكوت ، گفتند: يا علىّ! آرام باش و به مكّه برگرد.
حضرت فرمود: من بايد
به راه خود ادامه دهم و به پسر عمويم ، رسول خدا ملحق شوم ، حال هركس كه مى خواهد
خونش ريخته شود، نزديك بيايد.
در همين حال اسب
سواران با افسردگى و نااميدى برگشتند؛ و حضرت علىّ صلوات اللّه عليه پيروزمندانه
به همراه زنان و ديگر همراهان ، راه خويش را به سوى مدينه ادامه دادند.(29)
ظهور بى دينى 69
نفر با دو كرامت
حضرت ابو جعفر
امام محمّد، باقرالعلوم صلوات اللّه عليه حكايت فرمايد:
روزى امام علىّ
بن ابى طالب عليه السلام در بين جمعى از اصحاب حضور داشت ، يكى از افراد اظهار
نمود : يا اميرالمؤ منين ! اگر ممكن باشد كرامتى براى ما ظاهر گردان تا بيشتر نسبت
به تو ايمان پيداكنيم ؟
امام علىّ عليه
السلام فرمود: چنانچه جريانى عجيب را ظاهر نمايم و شما شاهد آن باشيد كافر خواهيد
شد؛ و از ايمان خود برمى گرديد و مرا متّهم به سحر و جادو مى كنيد.
گفتند: ما عقيده
وايمان راسخ داريم كه همه چيز، از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به ارث برده اى
و هر كارى را كه بخواهى ، مى توانى انجام دهى .
حضرت فرمود:
احاديث و علوم سنگين و مشكلِ ما اهل بيت ولايت را، هر فردى نمى تواند تحمّل كند
بلكه افرادى باور مى كنند كه از هر جهت روح ايمان آن ها قوى و مستحكم باشد.
سپس اظهار نمود:
چنانچه مايل باشيد كه كرامتى را مشاهده كنيد، هر وقت نماز عشاء را خوانديم همراه
من حركت نمائيد.
چون نماز عشاء را
خواندند، حضرت امير عليه السلام به همراه هفتاد نفر كه هر يك فكر مى كرد نسبت به
ديگرى بهتر و برتر هست حركت نمود تا به بيابان كوفه رسيدند.
در اين لحظه امام
علىّ عليه السلام به آن ها فرمود: به آنچه مى خواهيد نمى رسيد مگر آن كه از شما
عهد و ميثاق بگيرم كه هر آنچه مشاهده كنيد، شكّ و ترديدى در خود راه ندهيد و
ايمانتان را از دست ندهيد و مرا متّهم به امور ناشايسته نگردانيد.
ضمنا، آنچه من
انجام مى دهم و به شما ارائه مى نمايم ، همه علوم غيبى است كه از رسول خدا صلّى
اللّه عليه و آله به ارث گرفته ام و آن حضرت مرا تعليم فرموده است .
پس از آن كه حضرت
از يكايك آن ها عهد و ميثاق گرفت ، دستور داد تا روى خود را بر گردانند؛ و چون پشت
خود را به حضرت كردند، حضرت دعائى را خواند.
هنگامى كه دعايش
پايان يافت ، فرمود: اكنون روى خود را برگردانيد و نگاه كنيد.
همين كه چرخيدند
و روى خود را به حضرت علىّ عليه السلام برگردانيدند، چشمشان افتاد به باغ هاى سبز
و خرّمى كه نهرهاى آب در آن ها جارى بود؛ و ساختمان هاى با شكوهى در درون آن ها
جلب توجّهشان كرد.
پس چون به سمتى
ديگر نگاه كردند، شعله هاى وحشتناك آتش را ديدند، با ديدن چنين صحنه اى كه بهشت و
جهنّم در اءذهان و اءفكارشان ياد آور شد، همگى يك صدا گفتند: اين سحر و جادوى
عظيمى است ؛ و ايمان خود را از دست دادند و كافر شدند، مگر دو نفر كه همراه حضرت
باقى ماندند و با يكديگر به شهر كوفه مراجعت نمودند.
در بين راه ،
حضرت به آن دو نفر فرمود: حجّت بر آن گروه به اتمام رسيد و فرداى قيامت ، آنان مؤ
اخذه و عقاب خواهند شد.
سپس در ادامه
فرمايشاتش افزود: قسم به خداى سبحان !كه من ساحر نيستم ، اين ها علوم الهى است كه
از رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله آموخته ام .
و چون خواستند
وارد مسجد كوفه شوند، حضرت دعائى را تلاوت نمود، وقتى داخل شدند، ديدند ريگ هاى
حيات مسجد دُرّ و ياقوت گشته است .
آن گاه حضرت به
آن ها فرمود: چه مى بينيد؟
گفتند: دُرّ و
ياقوت !
فرمود: راست
گفتيد، در همين لحظه يكى ديگر از آن دو نفر از ايمان خود دست برداشت و كافر شد و
نفر آخر ثابت و استوار ماند.
امام علىّ عليه
السلام به او فرمود: مواظب باش كه اگر چيزى از آن ها را بردارى پشيمان مى گردى ؛ و
اگر هم بر ندارى باز پشيمان مى شوى .
به هر حال او يكى
از آن جواهرات را، به از چشم حضرت برداشت و در جيب خود نهاد، فرداى آن روز، نگاهى
به آن كرد، ديد دُرّى گرانبها و ناياب است .
هنگامى كه خدمت
امام علىّ عليه السلام آمد اظهار داشت : من يكى از آن درّها را برداشته ام ، حضرت
فرمود: چرا چنين كردى ؟
گفت : خواستم
بدانم كه آيا واقعا اين جواهرات حقيقت دارد يا باطل و واهى است .
حضرت فرمود: اگر
آن را بر گردانى و سر جايش بگذارى خداوند رحمان عوض آن را در بهشت به تو عطا مى
كند؛ و گرنه وارد آتش جهنّم خواهى شد.
امام باقر عليه
السلام در ادامه فرمود: چون آن شخص ، دُرّ را سر جايش نهاد؛ تبديل به ريگ شد.
و بعضى گفته اند:
كه آن شخص ميثم تمّار بود؛ و برخى ديگر او را عَمرو بن حمق خزاعى گفته اند.(30)
شخصيّتى غريب در
دنيا
محدّثين و
مورّخين روايت كرده اند:
هرگاه دردها و غم
هاى جامعه براى مولاى متّقيان ، اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام غير قابل تحمّل مى
گشت ؛ و مى خواست درد دل خود را بيان نمايد با خود زمزمه و درد دل مى نمود.
و آن حضرت معمولا
به تنهائى از شهر كوفه خارج مى شد و حوالى بيابان غَرىّ نجف اشرف گوشه اى را بر مى
گزيد؛ و روى خاك ها مى نشست و دردهاى درونى خود را با آن فضاى ملكوتى بازگو مى
نمود.
در يكى از
روزهائى كه حضرت به همين منظور رفته بود، ناگهان شخصى را مشاهده كرد كه بر اشترى
سوار و جنازه اى را جلوى خود قرار داده است و به سمت آن حضرت در حركت مى باشد.
همين كه آن شخص
شتر سوار نزديك حضرت امير عليه السلام رسيد، سلام كرد و حضرت جواب سلام او را داد
و سؤ ال نمود: از كجا آمده اى ؟
پاسخ داد: از يمن
آمده ام .
امام عليه السلام
فرمود: اين جنازه اى كه همراه دارى كيست ؟ و براى چه آن را به اين ديار آورده اى ؟
در پاسخ گفت :
اين جنازه پدرم مى باشد، او را از ديار خود به اين جا آورده ام تا در اين مكان دفن
نمايم ، امام علىّ عليه السلام اظهار نمود: چرا او را در سرزمين خودتان دفن نكرده
اى ؟
در پاسخ اظهار
داشت : چون پدرم قبل از مرگ خود وصيّت كرده است كه او را براى دفن به اين جا
بياوريم ؛ همچنين پدرم گفته بود: در اين سرزمين مردى دفن خواهد شد كه در روز قيامت
جمعيّتى را به تعداد طايفه ربيعه و مُضر يعنى ؛ تعداد بى شمارى را شفاعت نموده و
از عذاب جهنّم نجات مى دهد؛ و ايشان را اهل بهشت مى گرداند و شفاعتش در پيشگاه
خداوند پذيرفته است .
حضرت اميرالمؤ
منين علىّ عليه السلام سؤ ال نمود: آيا آن مرد را مى شناسى ؟
آن شخص گفت : نه
، او را نمى شناسم .
فرمود: به
خداوندى خدا! من همان شخص هستم .
و امام عليه
السلام اين سخن را سه بار تكرار نمود و سپس جنازه را به كمك يكديگر در آن سرزمين
دفن كردند.(31)
خشم شيطان در
برابر سكوت
جابر بن عبداللّه
انصارى آن مرد صحابى و يار با وفا حكايت كند:
روزى مولاى
متّقيان اميرالمؤ منين ، امام علىّ بن ابى طالب صلوات اللّه عليه از محلّى عبور مى
نمود، ناگهان متوجّه شد كه شخصى مشغول فحش دادن و ناسزاگوئى ، به قنبر غلام آن
حضرت است ؛ و قنبر مى خواست تلافى كند و پاسخ آن مردبى ادب و تحريك شده شيطان و
هواى نفس را بدهد.
ناگهان اميرالمؤ
منين علىّ عليه السلام بر قنبر بانگ زد كه : آى قنبر! آرام باش و سكوت خود را حفظ
كن و دشمن خود را به حال خود رها ساز تا خوار و زبون گردد.
سپس افزود: ساكت
باش و با سكوت خود، خداى مهربان را خوشنود گردان و شيطان را خشمناك ساز و دشمن
خويش را به كيفر خود واگذارش نما.
امام علىّ عليه
السلام پس از آن فرمود: اى قنبر! توجّه داشته باش كه هيچ مؤ منى نتواند خداوند
متعال را، جز با صبر و بردبارى خشنود سازد.
و همچنين هيچ
حركت و عملى همچون خاموشى و سكوت ، شيطان را خشمگين و زبون نمى گرداند.
و بدان كه بهترين
كيفر براى احمق ، سكوت در مقابل ياوه ها و گفتار بى خردانه او است .(32)
حقير گويد: تأ
ييد و مصداق بارز آن ، نيز كلام خداوند متعال است كه فرمود: (اِذا خاطَبَهُمُ
الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً)(33)؛
وقتى با افراد
نادان و بى خرد مواجه گشتيد، او را بدون پاسخ رها سازيد.
سخن گفتن با
خورشيد!
در كتب مختلف ،
از راويان متعدّدى همانند سلمان فارسى ، عمّار ياسر، ابوذر غفارى ، عبداللّه بن
مسعود، عبداللّه بن عبّاس و ... آورده اند كه چون خداوند متعال ، مكّه را توسّط
پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و فداكارى امام علىّ بن ابى طالب عليه السلام فتح
كرد.
پيش از آن كه
حضرت رسول صلوات اللّه عليه عازم و آماده جنگ هَوازن گردد، در حضور جمعى خطاب به
علىّ عليه السلام نمود و اظهار داشت : اى علىّ! برخيز و به همراه اصحاب در گوشه اى
از قبرستان بقيع وارد شده و هنگامى كه خورشيد طلوع نمايد، با وى مكالمه كن و سخن
بگو.
علىّ بن ابى طالب
عليه السلام طبق دستور حضرت رسول صلوات اللّه عليه بلند شد و به همراه بعضى از
اصحاب به قبرستان بقيع رفت و چون خورشيد طلوع كرد؛ آن را مخاطب قرار داد و گفت :
((السّلام عليك
ايّها العبد الدّائر فى طاعة ربّه )).
و خورشيد جواب
سلام حضرت علىّ صلوات اللّه عليه را اين چنين پاسخ گفت :
((و عليك السّلام
يا اخا رسول اللّه و وصيّه و حجّة اللّه على خلقه )).
بعد از آن ،
مولاى متّقيان علىّ عليه السلام به شكرانه چنين كرامت و عظمتى كه خداوند متعال عطايش
فرموده بود سر بر خاك نهاد و سجده شكر به جاى آورد.
سپس حضرت رسول
صلّى اللّه عليه و آله او را گرفت و بلند نمود و فرمود: اى حبيب من ! تو را بشارت
باد بر اين كه خداوند به ميمنت وجود تو بر ملائكه ؛ و بر اهل آسمان مباهات مى كند.
و پس از آن
افزود: شكر و سپاس مى گويم خدا را، كه مرا بر ساير پيامبران فضيلت و برترى بخشيد،
همچنين مرا به وسيله علىّ بن ابى طالب كه سيّد تمام اوصياء است تأ ييد و يارى
نمود.(34)
همچنين امام باقر
عليه السلام به نقل از جابر بن عبداللّه انصارى فرمود: خورشيد هفت مرتبه با حضرت
علىّ عليه السلام سخن گفت و تكلّم كرد.(35)
خاموشى چراغ و
شنيدن خواسته
حارث همدانى يكى
از اصحاب و دوستان حضرت اميرالمؤ منين علىّ بن ابى طالب عليه السلام است حكايت
كند:
شبى به منزل
اميرالمؤ منين ، امام علىّ عليه السلام وارد شدم و ضمن صحبت هائى به آن حضرت عرض
كردم : يا اميرالمؤ منين ! از شما خواسته اى دارم ؟
حضرت فرمود: اى
حارث ! آيا مرا سزاوار و شايسته شنيدن خواسته ات مى دانى ؟
گفتم : بلى ، يا
اميرالمؤ منين ! شما از هر كسى والاتر و شايسته تر هستى .
حضرت فرمود: ان
شاءاللّه كه خداوند به وسيله من جزاى خيرى به تو دهد؛ و سپس از جاى خود برخاست و
چراغ را خاموش نمود و اظهار داشت : علّت اين كه چراغ را خاموش كردم ، چون دوست
نداشتم ذلّت پيشنهاد و خواسته ات را در چهره ات بنگرم ؛ و بتوانى به آسودگى و بدون
هيچ واهمه اى خواسته هايت را بيان كنى .
بعد از آن ،
افزود: از حضرت رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله شنيدم كه فرمود: حوايج و خواسته
هاى انسان به عنوان امانت خداوندى است ، كه بايد در درون او مخفى بماند؛ و براى
كسى غير از خداى سبحان بازگو نكند.
پس از آن فرمود:
هركه حاجت و خواسته برادرش را بشنود بايستى او را كمك نمايد و خواسته اش را
برآورده كند البته تا جائى كه مقدور باشد نبايد او را نااميد و مأ يوس گرداند
-.(36)
روش رفتن به
ميهمانى
حضرت علىّ بن
موسى الرّضا به فرموده پدران بزرگوار خويش صلوات اللّه عليهم ، حكايت نمايد:
روزى از روزها
يكى از دوستان اميرالمؤ منين ، امام علىّ عليه السلام حضرت را جهت ميهمانى به منزل
خود دعوت كرد.
حضرت امير عليه
السلام فرمود: من با سه شرط دعوت تو را مى پذيرم ، ميزبان گفت : آن سه شرط چيست ؟
امام علىّ عليه
السلام اظهار نمود:
اوّل : آن كه
چيزى از بيرون منزل تهيّه نكنى ؛ و براى پذيرائى خود و خانواده خويش را به زحمت و مشقّت
نيندازى ؛ و به آنچه كه در منزل موجود است اكتفاء نمائى .
دوّم : آنچه در
منزل ذخيره و آماده دارى ، تمام آن ها را مصرف نكنى ؛ بلكه با برنامه صحيح و در
نظر گرفتن نفرات ، مقدار لازم غذا تهيّه گردد.
شرط سوّم :
خانواده و اهل منزل در زحمت فوق العادّه اى قرار نگيرد؛ و مبادا كه احساس نارضايتى
در ايشان پيش آيد.
ميزبانى كه حضرت
را دعوت كرده بود عرضه داشت : يا اميرالمؤ منين ! آنچه فرمودى ، مورد پذيرش و قبول
است ؛ و قول مى دهم غير از آنچه فرمودى برنامه اى نداشته باشيم .
و امام علىّ عليه
السلام دعوت او را قبول نمود؛ و به همراه يكديگر راهى منزل شدند.(37)
اهميّت يك ضربت
شمشير يا عبادت جنّ و انس ؟!
زمانى كه تمام
گروه هاى منحرف و احزاب كفر و نفاق بر عليه انقلاب اسلامى پيامبر خدا صلّى اللّه
عليه و آله شوريدند؛ و جنگى را به عنوان ((جنگ احزاب )) برپا كردند؛ كه معروف به
جنگ خندق مى باشد.
يكى از جنگ آوران
دلير در سپاه دشمن به نام عمرو بن عبدود به ميدان آمد و با صداى بلند نعره كشيد؛ و
با نداى ((هل من مبارز))،براى خود، هم رزم طلبيد.
و چون او به
عنوان قهرمان و دلير قريش معروف بود، كسى ياراى رزم و مقابله با او را نداشت ، از
اين جهت بسيار فخر مى كرد و به خود مى باليد.
هنگامى كه او در
وسط ميدان رزم قرار گرفت و براى خود هم رزم طلبيد، تمام افراد در لشكر اسلام سكوت
كردند.
حضرت رسول صلّى
اللّه عليه و آله فرمود: هر كه با او مبارزه كند من برايش بهشت را تضمين مى كنم ؛
و چون هيچكس جوابى نداد؛ و از ترس سرهاى خويش را به زير افكنده بودند، علىّ بن ابى
طالب عليه السلام كه نو جوانى بيش نبود، از جاى بر خاست و اظهار داشت : يا رسول
اللّه ! من آماده ام تا با او مبارزه كنم .
و حضرت رسول
صلوات اللّه عليه او را سر جاى خود نشانيد و فرمود: يا علىّ! بنشين ، تو هنوز
جوانى ، صبر كن تا بزرگ ترها حركت كنند و پيش قدم شوند.
و چون تا سه
مرتبه اين كار تكرار شد؛ اجازه نبرد داد و بر تن او زره پوشانيد و شمشير ذوالفقار
را به دستش داد و سپس عمامه خود را بر سر او نهاد و آن گاه وى را راهى ميدان نمود.
و هنگامى كه علىّ
عليه السلام براى قتال و مبارزه با عمرو بن عبدود حركت كرد، رسول خدا صلّى اللّه
عليه و آله لب به سخن گشود و فرمود:
((بَرَزَ
الايمانُ كُلُّهُ اِلى الشِّرْكِ كُلِهِ)).
يعنى : تمامى
ايمان در مقابل تمامى شرك قرار گرفت .
پس از آن كه امام
علىّ عليه السلام وارد ميدان نبرد شد و سخنانى بين آن حضرت و عمرو بن عبدود ردّ و
بدل گرديد، حضرت عمرو را مخاطب قرار داد و فرمود: قبل از هر حركتى سه شرط را
پيشنهاد مى كنم ، كه يكى از اين سه شرط را انتخاب نمائى و بپذيرى :
اوّل آن كه اسلام
آورى ؛ و شهادتين : ((لا إ له إ لاّ اللّه ، محمّد رسول اللّه )) را بگوئى ؟
عمرو گفت : نمى
پذيرم .
حضرت فرمود: دوّم
آن كه برگردى و لشكر مسلمانان را به حال خود رها كنى ؟
عمرو گفت : اگر
چنين پيشهادى قبول نمايم و برگردم ، زنان قريش بر من خواهند خنديد؛ و در چنين
موقعيّتى بين همگان رسوا و ذليل خواهم شد.
بعد از آن فرمود:
پس شرط سوّم را پذيرا باش ؛ و آن اين كه از اسب پياده شوى تا با يكديگر رزم و
پيكار كنيم ؟
عمرو آنرا پذيرفت
و از اسبش پياده شد؛ و آن دلير حقّ و باطل با يكديگر مقاتله و مبارزه عظيمى كردند.
پس از گذشت
لحظاتى حضرت امير عليه السلام با آن سنين جوانيش ، عمرو را با آن هيكل قوى و
تنومندى كه داشت بر زمين زد؛ و بر سينه اش نشست و سرش را از بدن جدا كرد(38) وخدمت
پيامبراسلام صلّى اللّه عليه و آله آورد كه خود اين جريان مفصّل و آموزنده است
.(39)
هماهنگى رهبر
مسلمين با تهيدستان
دو برادر به نام
هاى زياد حارثى و عبداللّه حارثى فرزندان شدّاد پيرامون چگونه زيستن و پوشيدن فرم
لباس اختلاف داشتند؛ و براى حلّ اختلاف نزد اميرالمؤ منين امام علىّ عليه السلام
حضور يافتند.
زياد گفت : يا
اميرالمؤ منين ! برادرم عبداللّه غرق در عبادت شده ، از من دورى مى جويد؛ و به
منزل ما نمى آيد و لباس هاى ژنده و كهنه مى پوشد؛ سپس عبداللّه گفت : اى اميرالمؤ
منين ! من همانند شما زندگى مى كنم ، لباس مى پوشم و عبادت مى كنم و آنچه را شما
مى پوشيد، من نيز پوشيده ام .
در اين هنگام
حضرت امير عليه السلام اظهار داشت : رهبر مسلمين بايد همانند ضعيف ترين قشر جامعه
زندگى نمايد تا تهى دستان از او الگو گرفته ؛ و سختى و تلخى بيچارگى را تحمّل
نمايند.
ولى شما بايد
بهترين زندگى شرافتمندانه را در بين خويشان خود داشته باشيد و شكرگذار نعمت هاى
پروردگار باشيد؛ و با يكديگر رفت و آمد كنيد و صله رحم و ديد و بازديد نمائيد.(40)
قضاوت يا علم
آشكار
عبداللّه بن
عبّاس حكايت نموده است :
روزى عمر بن
خطّاب به امام علىّ بن ابى طالب عليه السلام گفت : يا ابا الحسن ! تو در حكم و
قضاوت بين افراد، بسيار عجول هستى و بدون آن كه قدرى تاءمّل كنى ، قضاوت مى نمائى
؟!
امام علىّ عليه
السلام به عنوان پاسخ ، كف دست خود را جلوى عمر باز كرد و فرمود: انگشتان دست من
چند عدد است ؟
عمر پاسخ داد:
پنج عدد مى باشد.
امام فرمود: چرا
در پاسخ عجله كردى و بدون آن كه بينديشى جواب مرا فورى دادى ؟
عمر گفت : موضوعى
نبود كه پنهان باشد بلكه آشكار و ساده بود؛ و نيازى به تاءمّل نداشت .
امام علىّ بن ابى
طالب عليه السلام فرمود: مسائل و قضايائى كه من پاسخ مى دهم و قضاوت مى كنم براى
من آشكار و ساده است و نيازى به فكر و انديشه ندارد.
و چيزى از اسرار
عالم بر من پنهان و مخفى نيست همان طورى كه تعداد انگشتان دست من بر تو ساده و آشكار
بود.(41)
تهيّه گلابى و
سيب از سنگ
بسيارى از تاريخ
نويسان آورده اند:
امام حسن عسگرى
عليه السلام به نقل از پدران بزرگوارش ، از حضرت علىّ بن موسى الرضا عليهم السلام
حكايت فرموده است :
روزى صعصعة بن
صوحان عبدى يكى از ياران امام علىّ عليه السلام مريض و در بستر بيمارى قرار گرفته
بود، اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام به همراه عدّه اى از دوستان و اصحاب خود جهت
ديدار صعصعه رهسپار منزل او گشتند.
پس از آن كه وارد
منزل شدند و نشستند، از مريض احوالپرسى و دلجوئى كردند، صعصعه بسيار خوشحال و
شادمان شد.
امام علىّ عليه السلام
به او فرمود: اى صعصه ! مبادا از اين كه من و يارانم به ديدار تو آمده ايم ، بر
دوستانت فخر و مباهات كنى .
بعد از آن ، به
يكى از همراهان خود دستور داد تا سنگى را كه در كنار اتاق بود، خدمت حضرت بياورد.
وقتى امام عليه
السلام سنگ را به دست مبارك خود گرفت ، آن را در دست خود چرخانيد؛ ناگهان تبديل به
گلابى گشت ، سپس آن را به يكى از افراد مجلس داد و فرمود: اين گلابى را به تعداد
افراد، قطعه قطعه كن و به هر يك قطعه اى بده تا تناول نمايند.
و خود حضرت علىّ
عليه السلام نيز قطعه اى از آن گلابى را برداشت و در دست مبارك خود چرخانيد تا
تبديل به سيب كاملى شد، آن گاه سيب را تحويل همان شخص قبلى داد و فرمود: آن را نيز
به تعداد افراد تقسيم كن و سهم هر يك را تحويلش بده تا تناول كند و قطعه اى از آن
سيب را نيز خود امام علىّ عليه السلام گرفت .
هر كدام سهميّه
سيب و گلابى خود را خوردند مگر حضرت كه آن قطعه سيب را در دست مبارك خود گرداند تا
به صورت اوّليّه همان سنگ در آمد و آن را سر جايش نهادند.
امام رضا عليه
السلام افزود: هنگامى كه صعصعه آن دو قطعه گلابى و سيب را تناول كرد، مرض و
ناراحتى او بر طرف گشت و كاملاً بهبودى برايش حاصل شد و بعد از آن از جاى خود
برخاست و نشست و اظهار نمود:
اى اميرالمؤ منين
! تو مرا شفا دادى و بر ايمان و اعتقاد من و دوستانم افزودى ، پس درود و صلوات
خداوند بر تو باد.(42)
بناى مسجدى بر
روى دو قبر
امام جعفر صادق
صلوات الله عليه حكايت فرمايد:
در زمان حكومت
ابوبكر، عدّه اى در ساحل درياى عدن تصميم گرفتند تا مسجدى بسازند؛ و چون مشغول
شدند، هرچه ديوار آن را مى چيدند، فرو مى ريخت و تخريب مى گشت .
نزد ابوبكر آمدند
و علّت آن را جويا شدند؛ و چون جواب آن را نمى دانست در جمع مردم سخنرانى كرد و از
آنها تقاضاى كمك نمود.
اميرالمؤ منين
امام علىّ بن ابى طالب عليه السلام كه در آن جمع حضور داشت ، فرمود: سمت راست و
سمت چپ مسجد را حفر كنيد، دو قبر آشكار خواهد شد كه بر روى آن ها نوشته شده است :
من رضوى و خواهرم حبا هستيم ، كه با ايمان به خدا مرده ايم .
سپس افزود: آن دو
جنازه برهنه و عريان هستند، آن ها را از قبر خارج كنيد، غسل دهيد و كفن كنيد و بر
آن ها نماز بخوانيد و دفنشان كنيد، آن گاه مسجد را شروع نمائيد كه پس از آن خراب
نخواهد شد.
امام صادق عليه
السلام فرمود: به پيشنهاد و دستور حضرت امير صلوات اللّه عليه عمل كردند و سپس
ديوارهاى مسجد را بالا بردند و هيچ آسيبى به آن وارد نشد.(43)
قضاوت با ارّه
محدّثين و
مورّخين حكايت كرده اند:
در زمان حكومت
عمر بن خطّاب ، دو نفر زن بر سر كودك شيرخواره اى نزاع واختلاف كردند؛ و هر يك
مدّعى بود كه كودك فرزند او است ، بدون آن كه دليلى بر ادّعاى خود داشته باشند.
عمر در قضاوت اين
مساءله و بيان حكم فرو ماند، كه آيا كودك را به كدام يك از آن دو زن بدهد.
به همين جهت از
اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام در خواست كرد تا چاره اى بينديشد و براى رفع مشكل
اقدامى نمايد.
حضرت اميرالمؤ
منين علىّ عليه السلام هر دو زن را دعوت به صبر و سكوت نمود؛ و با موعظه از ايشان
خواست تا حقيقت امر را بازگو نمايند، ليكن آن ها قانع نشدند و هر كدام بر ادّعاى
خود پافشارى نموده و متقاضى دريافت كودك بودند.
حضرت با توجّه به
اهميّت قصّه ، دستور داد تا ارّه اى بياورند، زن ها تا چشمشان به ارّه افتاد اظهار
داشتند: يا علىّ! مى خواهى چه كنى ؟
امام علىّ عليه
السلام فرمود: مى خواهم كودك را با ارّه از وسط جدا نمايم و سهم هر يك را بدهم .
هنگامى كه كودك
را آوردند، يكى از آن دو زن ساكت و آرام ماند و ديگرى گفت : خدايا! به تو پناه مى
برم ، يا علىّ! من از حقّ خود گذشتم و كودكم را به آن زن بخشيدم .
در همين لحظه ،
حضرت امير عليه السلام اظهارنمود: ((اللّه اكبر!))؛ و خطاب به آن زن كرد و فرمود:
اين كودك براى تو و فرزند تو است .
و سپس افزود:
چنانچه اين بچّه مال آن ديگرى مى بود، مى بايست دلش به حال كودك خود مى سوخت و اظهار
ناراحتى مى كرد.
در اين هنگام زنى
كه آرام و ساكت بود، به دروغ و بى محتوائى ادّعاى خود اعتراف كرد؛ و گفت : كه من
حقّى در اين كودك ندارم .
و در نهايت عمر
از حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام به جهت حلّ اين مشكل مهمّ، تشكّر و قدردانى
كرد.(44)
بهترين خواسته و
بهترين پند
نوف بكائى كه يكى
از اصحاب و علاقه مندان حضرت اميرالمؤ منين علىّ صلوات اللّه عليه است ، حكايت
كند:
در آن هنگامى كه
حضرت علىّ عليه السلام در حوالى كوفه در محلّى به نام رَحبه اقامت داشت ، به
ديدارش رفتم و پس از احوالپرسى ؛ به ايشان گفتم : مرا پندى ده .
مولاى متّقيان ،
علىّ عليه السلام فرمود: اى نوف ! به هم نوعان و دوستان خود محبّت و مهر ورزى كن ،
تا آنان نيز به تو مهر ورزند.
به حضرتش گفتم
:اى سرورم ! بر نصايح خود بيفزاى .
فرمود: به همگان
نيكى و احسان كن ، تا احسان ببينى .
گفتم : باز هم
پندى ديگر بيفزاى تا بيشتر بهرمند گردم ؟
حضرت فرمود: از
مذمّت و بدگوئى نسبت به ديگران دورى كن وگرنه طُعمه سگ هاى دوزخ خواهى گشت .
سپس اظهار داشت :
اى نوف ! هر كه دشمن من و دشمن امام بعد از من باشد، اگر بگويد: حلال زاده ام دروغ
گفته است .
نيز هركه زنا و
فحشاء را دوست دارد و بگويد: حلال زاده ام ، باز دروغ گفته است .
همچنين كسى كه
نسبت به گناه بى باك و بى اهمّيت باشد، اگر ادّعاى ايمان و خداشناسى كند، بدان كه
او هم دروغ گفته است .
اى نوف ! رفت و
آمد و ديدار با خويشان خود را قطع مكن تا خداوند بر عمرت بيفزايد.
خوش اخلاق و نيك
خوى باش ، تا خداوند محاسبه ات را ساده و سبك گرداند.
اى نوف ! چنانچه
بخواهى كه در روز قيامت همراه و هم نشين من باشى ، هيچ گاه يار و پشتيبان ستمگران
مباش .
و بدان كه هر كه
ما را در گفتار و عمل دوست بدارد، روز قيامت با ما اهل بيت عصمت و طهارت عليهم
السلام محشور خواهد شد، چه اين كه در روز قيامت ، خداوند هر كسى را با دوست مورد
علاقه اش محشور مى نمايد.
اى نوف ! مبادا
خود را براى مردم بيارائى ؛ و با معصيت و گناه ، با خداوند مبارزه كنى ، چون روز
قيامت شرمسار و رسوا خواهى شد.
سپس در پايان
فرمود: اى نوف ! به آنچه برايت گفتم اهميّت ده و عمل نما، كه سبب سعادت و خير تو
در دنيا و آخرت خواهد بود.(45)
گردنبند دختر سلطان
و اهميّت محاسبه
علىّ بن ابى رافع
غلام حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله حكايت كند:
روزى من و كاتب
امام اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام مشغول محاسبه اموال بيت المال بوديم ، در آن
ميان گردنبند مرواريدى وجود داشت كه از غنائم جنگ بصره به دست آمده بود.
دختر حضرت امير
عليه السلام پيامى را توسّط شخصى به اين مضمون فرستاد كه شنيده ام گردنبندى با اين
خصوصيّات ، مربوط به بيت المال در اختيار شما است ، دوست دارم آن را چند روزى به
من عاريه دهيد تا در عيد قربان خود را به وسيله آن زينت بخشم .
امام علىّ عليه
السلام به ابو رافع گويد: آن گردنبند را به عنوان عاريه ضمانتى برايش فرستادم كه
سه روزه آن را برگرداند، او هم پذيرفت و تحويل گرفت .
چون اميرالمؤ
منين عليه السلام چشمش بر آن گردنبند افتاد، آن را شناخت ، و به دختر خود خطاب كرد
و فرمود: آن را از كجا آورده اى ؟
گفت : به عنوان
عاريه مضمونه ، سه روزه از حسابدار بيت المال پسر ابو رافع گرفته ام تا آن كه روز
عيد قربان خود را به وسيله آن زينت نمايم و پس از آن سالم تحويل دهم .
در اين هنگام ،
حضرت امير عليه السلام شخصى را به دنبال حسابدار فرستاد، و چون پسر ابو رافع نزد
حضرت وارد شد، به او فرمود: جرا به اموال مسلمين خيانت مى كنى ؟!
ابو رافع پاسخ
داد: به خدا پناه مى برم از اين كه نسبت به كسى يا چيزى قصد خيانتى داشته باشم .
حضرت اظهار نمود:
پس چرا آن گردنبند مرواريد را بدون اجازه من و بدون رضايت مسلمانانى كه در آن حقّ
دارند و سهيم هستند، به دخترم داده اى ؟!
پاسخ داد: دختر
شما از من تقاضا كرد و من هم با ضمانت به مدّت سه روز، به عنوان عاريه به او دادم
.
حضرت فرمود: همين
الا ن آن را پس بگير و به بيت المال بازگردان ، و مواظب باش كه ديگر چنين حركتى از
تو سر نزند؛ وگرنه سخت محاكمه و مجازات خواهى شد.
سپس حضرت افزود :
اگر دخترم گردنبند را به عنوان عاريه مضمونه نگرفته بود اوّلين زن هاشميّه اى مى
بود كه مورد مجازات قرار مى گرفت .(46)
نماينده امام عليه
السّلام در بين جنّيان
جابر بن يزيد
جعفى به نقل از حضرت باقرالعلوم صلوات اللّه عليه حكايت نمايد:
روزى حضرت
اميرالمؤ منين امام علىّ عليه السلام ، بر منبر مسجد كوفه مشغول سخنرانى و موعظه
مردم بود؛ و جمعيّت بسيارى نيز در آن مجلس حضور داشت كه ناگهان موجودى به صورت
افعىِ بزرگى وارد مسجد شد و مردم حمله بردند تا آن را از بين ببرند.
در اين هنگام
امام علىّ بن ابى طالب عليه السلام خطاب به مردم كرد و فرمود: اى جماعت ! آن را به
حال خود رها كنيد و مانع حركتش نشويد.
مردم افعى را
آزاد گذاشتند؛ و در كمال حيرت مشاهده مى كردند كه آهسته به سمت منبر حضرت حركت
كرد، هنگامى كه نزديك منبر رسيد سر خود را بلند كرد و به حضرت امير عليه السلام
سلام داد.
حضرت ضمن جواب
سلام ، فرمود: آرام باش تا من سخنرانى خود را تمام كنم .
وقتى اميرالمؤ
منين علىّ عليه السلام سخنرانى خود را به پايان رسانيد خطاب به آن موجود نمود و
فرمود: تو كيستى ؟
پاسخ داد: من
عمرو بن عثمان هستم و پدرم نماينده و خليفه شما در بين جنّيان بود؛ و او اكنون
مرده است و مرا وصيّت كرده تا به محضر شما شرفياب گردم و نظر شما را درباره خود و
ديگر جنّيان جويا شوم ؟
حضرت فرمود: من
تو را به رعايت تقواى الهى توصيه مى نمايم ، تو از طرف من جانشين پدرت و نماينده
من در بين تمام جنّيان خواهى بود.
امام باقر عليه
السلام افزود: پس عمرو در بين جنّيان به نمايندگى از طرف آن حضرت برگزيده شد؛ و
سپس با امام علىّ عليه السلام خداحافظى كرد و رفت .
جابر گويد: به
امام باقر عليه السلام عرض كردم : آيا او نزد شما هم مى آيد و از شما نيز كسب
تكليف مى كند؟
فرمود: بلى .(47)
قطع دست سارق و
اتّصال مجدّد
يكى از اصحاب
خاصّ امام علىّ صلوات اللّه و سلامه عليه به نام اءصبغ بن نباته حكايت نمايد:
روزى در محضر
امام عليه السلام نشسته بودم كه ناگهان غلام سياهى را آوردند؛ كه به سرقت متّهم
بود.
هنگامى كه نزد
حضرت قرار گرفت ، از او سؤ ال شد: آيا اتّهام خود را قبول دارى ؟؛ و آيا سرقت كرده
اى ؟
غلام اظهار داشت
: بلى اى سرورم ! قبول دارم ، حضرت فرمود: مواظب صحبت كرن خود باش و دقّت كن كه چه
مى گوئى ، آيا واقعا سرقت كرده اى ؟
غلام عرضه داشت :
آرى ، من دزد هستم و سرقت كرده ام .
امام عليه السلام
غلام را مخاطب قرار داد و فرمود: واى به حال تو، اگر يك بار ديگر اعتراف و اقرار
كنى ؛ دستت قطع خواهد شد، باز دقّت كن و مواظب گفتارت باش ، آيا اتّهام را قبول
دارى ؟ و آيا سرقت كرده اى ؟
در اين مرحله نيز
بدون آن كه تهديد و زورى باشد، گفت : آرى من سرقت كرده ام ؛ و عذاب دنيا را بر
عذاب آخرت مقدّم مى دارم .
در اين لحظه حضرت
دستور داد كه حكم خداوند سبحان را جارى كنند؛ و دست او را قطع نمايند.
اءصبغ گويد: چون
طبق دستور حضرت ، دست راست غلام را قطع كردند، دست قطع شده خود را در دست چپ گرفت
و در حالى كه از دستش خون مى ريخت ، بلند شد و رفت ؛ در بين راه شخصى به نام ابن
الكوّاء به او برخورد و گفت : چه كسى دستت را قطع كرده است ؟
غلام در پاسخ
چنين اظهار داشت : سيّد الوصيّين ، امير المؤ منين ، حجّت خداوند، شوهر فاطمه
زهراء سلام اللّه عليها، پسر عمو و خليفه رسول اللّه صلوات اللّه عليه (48) دست
مرا قطع نمود.
ابن الكوّاء گفت
: اى غلام ! دست تو را قطع كرده است و اين همه از او تعريف و تمجيد مى كنى و
ثناگوى او گشته اى ؟!
غلام در حالتى كه
خون از دستش مى ريخت گفت : چگونه از بيان فضايل مولايم لب ببندم و ثناگوى او نباشم
؛ و حال آن كه گوشت و پوست و استخوان من با ولايت و محبّت او آميخته است ؛ و دست
مرا به حكم خدا و قرآن قطع كرده است .
وقتى اين جريان
را براى اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام مطرح كردند، به فرزند خود حضرت مجتبى سلام
اللّه عليه فرمود: بلند شو و برو آن غلام را پيدا كن و همراه خود بياور.
پس امام مجتبى
عليه السلام طبق دستور پدر حركت نمود و غلام را پيدا كرده و نزد آن حضرت آورد؛ و
حضرت به او فرمود: دست تو را قطع كرده ام و از من تعريف و تمجيد مى كنى ؟!
غلام عرضه داشت :
بلى ، چون گوشت ، پوست و استخوانم به عشق ولايت و محبّت شما آميخته است ؛ مى دانم
كه دست مرا طبق فرمان خداوند متعال قطع كرده اى تا از عذاب و عقاب الهى در آخرت در
امان باشم .
اءصبغ افزود: حضرت
با شنيدن سخنان غلام ، به او فرمود: دستت را بياور؛ و چون دست قطع شده او را گرفت
، آن را با پارچه اى پوشاند و دو ركعت نماز خواند؛ و سپس اظهار نمود: آمّين ، بعد
از آن ، دست قطع شده را برگرفت و در محلّ اصلى آن قرار داد و فرمود: اى رگ ها!
همانند قبل به يكديگر متّصل شويد و به هم بپيونديد.
پس از آن ، دست
غلام خوب شد؛ و ديگر اثرى از قطع و جراحت در آن نبود؛ و غلام شكر و سپاس خداوند
متعال را بجاى آورد و دست و پاى امام عليه السلام را مى بوسيد و مى گفت : پدر و
مادرم فداى شما باد كه وارث علوم پيامبران الهى هستيد.(49)
اهميّت كمك به
همسر
مرحوم محدّث نورى
و علاّمه مجلسى و ديگر بزرگان به نقل از حضرت اميرالمؤ منين امام علىّ عليه السلام
آورده اند:
روزى حضرت فاطمه
زهراء سلام اللّه عليها مشغول پختن غذا بود، من نيز در تميز كردن مقدارى عدس به او
كمك مى كردم .
در همين حال
پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله وارد منزل شد؛ و پس از آن كه فاطمه زهراء را
كنار اجاق آتش مشغول پختن غذا ديد؛ و نيز مرا در حال كمك به او مشاهده كرد، فرمود:
اى ابوالحسن !
سخنم را گوش كن ؛ و توجّه داشته باش كه من سخنى نمى گويم مگر آن كه خداوند مرا به
آن دستور داده باشد.
سپس افزود: هر
مردى كه همسرش را در اداره امور منزل ، يارى و كمك نمايد، به تعداد هر موئى كه در
بدن دارد، ثواب يكسال عبادت نماز و روزه برايش ثبت مى گردد؛ و همچنين خداوند ثواب
صابرين را به او عطا مى نمايد.
و هركس همسر و
عيال خود را در كارهاى مربوط به منزل كمك و مساعدت نمايد و بر او منّت نگذارد،
خداوند نام او را در ليست شهداء و صدّيقين ثبت مى نمايد و ... .
و سپس فرمود:
بدان كه يك ساعت خدمت در منزل ، بهتر از يك سال عبادت مستحبّى است .
لذا هر مردى كه
بدون منّت به همسر خود خدمت كند، همانا او در سراى محشر بدون حساب داخل بهشت مى
گردد.
و خدمت به همسر،
كفّاره گناهان كبيره مى باشد؛ و موجب خاموشى خشم و غضب خداوند و ازدياد حسنات و
ترفيع درجات خواهد بود.
حضرت رسول صلّى
اللّه عليه و آله ، در پايان فرمود:
اى ابوالحسن !
اين را هم بدان كه كسى به همسر و عائله خود كمك نمى كند مگر آن كه نسبت به مبداء و
معاد معتقد باشد و نيز هدفش جلب رضايت خداوند و سعادت دنيا و آخرت باشد.(50)
غم عيال و نجات
از آتش
روزى اميرالمؤ
منين علىّ عليه السلام از منزل خارج شد؛ و در بين راه به سلمان فارسى برخورد نمود،
به او خطاب نمود و اظهار داشت : اى سلمان ! در چه وضعيّتى به سر مى برى ؟
سلمان فارسى در
جواب چنين پاسخ داد: در غم چهار موضوع به سر مى برم ؛ حضرت فرمود: آن چهار موضوع
اندوهناك چيست ؟
سلمان گفت : اوّل
: همسر و عائله ام ، كه از من طعام و ديگر مايحتاج زندگى رامى خواهد.
دوّم : پروردگار
متعال ، كه بايد مطيع و فرمان بر او باشم .
سوّم : شيطان
رجيم (رانده شده )، كه هر لحظه سعى دارد مرا از مسير حقّ، منحرف و دچار معصيت كند.
چهارم : عزرائيل
و ملك الموت ، كه در انتظار گرفتن جان من است .
امام علىّ عليه
السلام فرمود: اى سلمان ! تو را بشارت دهم به مقامات عالى و فضائل والائى كه در
بهشت خواهى داشت ؛ چه اين كه من نيز روزى به ملاقات حضرت رسول صلّى اللّه عليه و
آله رفتم ، آن حضرت به من فرمود: يا علىّ! در چه وضعيّتى هستى ؟
گفتم : در وضعيّت
سختى به سر مى برم ؛ و براى همسر و دو فرزندم حسن و حسين عليهم السلام ناراحت هستم
؛ چرا كه غير از آب آشاميدنى چيز ديگرى در منزل نداريم .
حضرت رسول اكرم
صلّى اللّه عليه و آله فرمود: يا علىّ! غم و ناراحتى مرد در جهت رفع مشكلات
خانواده ، سبب نجات او از آتش دوزخ مى باشد.
و مطيع و فرمان
بر خدا بودن ، نيز وسيله رهائى انسان از آتش قهر و غضب الهى است .
همچنين صبر بر
مشكلات زندگى ، چون جهاد در راه خدا و بلكه افضل از شصت سال عبادت مستحبّى است .
و نيز هر لحظه به
ياد مرگ بودن ، كفّاره گناهان خواهد بود.
و در ادامه
فرمود: يا علىّ! رزق و روزى و نياز بندگان ، را خداوند متعال برآورده مى نمايد، و
غم و اندوه در اين جهت سود و زيانى ندارد مگر ثواب و پاداش در پيشگاه خداوند
مهربان .
و در پايان حضرت
رسول صلّى اللّه عليه و آله افزود: بدان كه مهم ترين غم ها، غَمْ داشتن ، براى
عائله و خانواده است .(51)
ماليات از
كشاورزان
مصعب بن يزيد
انصارى گويد:
حضرت اميرالمؤ
منين علىّ عليه السلام مرا بر چهار شهر از شهرهاى مدائن ، نيابت و وكالت داد تا به
امور مربوط به جمع آورى عوارض و ماليات اموال اهالى آن چهار شهر بپردازم .
و حضرت كيفيّت و
كميّت گرفتن ماليات را به شرح ذيل تنظيم نمود و سپس مرا به آن ديار فرستاد.
آن دستورالعمل به
اين شرح مى باشد: در صورتى كه زمين كشاورزى از نهرهاى دجله ، ملك ، فرات و يا جوى
، بهره بردارى و آبيارى شود:
مقدار مساحت هر
جريب زمينى كه كشت و برداشت آن خوب و مرغوب باشد، يك درهم و نيم ماليات خواهد بود.
چنانچه كشت و
برداشت از زمين متوسّط باشد، از هر جريب آن ، يك درهم ماليات بايد گرفته شود.
اگر كشت و برداشت
از آن زمين كم و ناچيز بود، بايد دو سوّم درهم ماليات دريافت گردد.
مقدار مساحت هر
جريب زمينى كه باغستان مُوْ درخت انگور باشد، ده درهم ماليات بابت آن بايد پرداخت
شود.
مقدار مساحت هر
جريب زمينى كه نخلستان درخت خرما باشد، نيز ده درهم ماليات آن خواهد بود.
اگر مقدار مساحت
هر جريب زمين باغ از درختان مختلف باشد، نيز ده درهم ماليات بايد دريافت گردد.
تبصرة : هر نوع
درختى كه در كنار معابر و جادّه ها و نهرها وجود دارد به آن ها ماليات تعلّق نمى
گيرد.
همچنين امام علىّ
عليه السلام دستور فرمود: هر كشاورز و دهقانى كه مَركَب قاطر دارد و نيز انگشتر
طلا به دست مى كند، از هر نفر بايستى چهل و هشت درهم ماليات و جريمه دريافت شود.
و نيز حضرت دستور
فرمود: هر كاسب و تاجرى كه در آن ديار مشغول كسب و كار مى باشد و داراى درآمدى است
، بايد هر نفر بيست و چهار درهم به عنوان ماليات پرداخت نمايد.
و افراد ضعيف و
كم درآمد، هر نفر دوازده درهم بايد سهم ماليات خود را بپردازند.
مصعب گويد:
ماليات ساليانه ، جمعا مبلغ هيجده ميليون درهم بود كه تحويل امام علىّ بن ابى طالب
عليه السلام مى دادم .(52)
حال دوزندگان ،
در قيامت
بعضى از محدّثين
و مورّخين آورده اند:
روزى اميرالمؤ
منين علىّ بن ابى طالب صلوات اللّه و سلامه عليه ، در بازار شهر كوفه ، عبورش به
يك مغازه خيّاطى افتاد.
حضرت علىّ سلام
اللّه عليه جلوى مغازه خيّاط آمد و ضمن فرمايشاتى ، خيّاط را به سفارشاتى چند
توصيه نمود:
سعى در دوختن
لباس ها از نخ محكم و سالم استفاده كنى ، درز پارچه ها و لباس ها را دقيق و كامل
بدوز؛ و كوك ها و بخيه ها نيز نزديك يكديگر و ريز باشد.
سپس حضرت در
ادامه فرمايشات خود چنين اظهار داشت :
روزى در محضر
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله بودم ، از آن حضرت شنيدم كه فرمود: دوزندگانى كه
در كار خود دقّت كافى نداشته باشند؛ و به امانات و پارچه هاى مردم خيانت كنند، روز
قيامت در حالى محشور مى شوند كه نوعى از همان پارچه هائى را كه دوخته و در آن
خيانت كرده اند، خواهند پوشيد و مورد عذاب و عقاب الهى قرار مى گردند.
بعد از آن حضرت
امير عليه السلام به خيّاط فرمود: سعى كن پارچه ها را كمتر تكّه تكّه كنى ، و حتّى
الا مكان تمام آن پارچه مورد استفاده قرار گيرد، و چنانچه تكّه هائى از پارچه
اضافه ماند و مورد استفاده قرار نگرفت ، هر چند ناچيز و بى ارزش باشد دور ريخته
نشود؛ بلكه به صاحبش تحويل داده شود.(53)
خفه كردن هفتاد
نفر هندى
عدّهاى از
محدّثين و مورّخين از حضرت صادق آل محمّد؛ و نيز از باقرالعلوم عليهما السلام نقل
كرده اند:
پس از آن كه امام
اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام از جنگ جمل با ناكثين و اهل بصره رهائى يافت و
پيروزمندانه بازگشت ، هفتاد نفر مرد از اهالى هندوستان به حضور آن حضرت آمدند و پس
از آن كه اسلام را پذيرفتند و مسلمان شدند، حضرت با زبان هندى با آنان سخن مى گفت
و پاسخ سئوالات آن ها را به زبان خودشان مطرح مى فرمود.
و چون كراماتى از
آن حضرت مشاهده كردند، مدّعى شدند كه علىّ بن ابى طالب عليه السلام خدا است .
امام علىّ عليه
السلام اظهار نمود: اى جماعت ! آنچه را كه شما درباره من گمان كرده ايد، درست نيست
؛ بلكه من نيز همانند شما بنده اى از بندگان خداوند متعال مى باشم .
امّا آن ها
فرمايشات حضرت را نپذيرفتند و بر گفته خويش اصرار ورزيدند كه تو همان خدا هستى ،
چون همه چيز را مى دانى .
حضرت از اين حركت
خشمگين شد و فرمود: واللّه ! اگر از عقيده و حرف خود برنگرديد و توبه نكنيد، شما
را خواهم كشت .
وليكن آن ها بر
عقيده و حرف خود پافشارى كردند.
به ناچار حضرت اميرالمؤ
منين عليه السلام دستور داد تا چند حلقه قنات حفر نموده و آن ها را از زير زمين به
يكديگر متّصل نمايند؛ سپس تمامى آن هفتاد نفر را كه منكر آفريدگار جهان شده بودند
داخل قنات ها انداختند؛ و سر قنات ها را نيز پوشانند.
پس از آن يكى از
قنات ها را كه خالى بود، پر از هيزم نموده و آتش زدند، و چون دود آتش به تمامى
قنات ها جريان پيدا كرد، تمامى آن هفتاد نفر خفه گشتند و به هلاكت رسيدند.(54)
و در حكايتى ديگر
چنين آمده است :
امام محمّد باقر
عليه السلام فرمود: عبداللّه بن سبا، يكى از كسانى بود كه ادّعاى پيغمبرى مى كرد و
معتقد بود كه علىّبن ابى طالب عليه السلام خداست ؛ و من پيغمبر او مى باشم .
هنگامى كه امام
علىّ عليه السلام از عقيده باطل عبداللّه بن سبا با خبر شد، او را احضار نمود و از
او درباره چنين اعتقادى سؤ ال نمود.
عبداللّه بن سبا
در جواب حضرت ، با صراحت كامل اظهار داشت : تو خدا هستى و من از طرف تو پيامبر
هستم ؛ و سپس افزود: مدّتى است كه اين موضوع به طور وحى و الهام ، بر من ثابت شده
است .
اميرالمؤ منين
علىّ عليه السلام به او خطاب كرد و فرمود: واى بر تو! مواظب گفتار خود باش ، شيطان
تو را به تسخير خود در آورده است ، مادرت به عزايت بنشيند! آيا متّوجه موقعيّت خود
نيستى ، بايد از افكار و گفتار كفرآميز خود توبه كنى تا بخشيده گردى .
وليكن عبداللّه
بن سبا در مقابل فرمايشات و پيشنهادات اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام بى تفاوت
بود و همچنان بر حرف و عقيده باطل خود پافشارى مى كرد.
لذا حضرت به
ناچار دستور داد تا او را به مدّت سه روز باز داشت نمايند؛ و در طول اين مدّت
مرتّب او را توبه مى دادند، امّا او زير بار نمى رفت و پيشنهاد حضرت را نمى پذيرفت
.
بنابر اين روز
سوّم به دستور آن حضرت او را از زندان بيرون آورده و اعدام كردند و سپس جسد او را
در آتش سوزاندند.(55)
پنج نان و سوّمين
نفر
در روايات
متعدّدى وارد شده است :
روزى دو نفر
مسافر جهت خوردن غذا و استراحت در محلّى فرود آمدند، يكى از آن دو نفر سه قرص نان
و ديگرى پنج قرص نان همراه خود داشت .
در اين بين شخص
ثالثى نيز از راه رسيد؛ و پس از سلام و احوالپرسى ، كنار آن ها نشست و هر سه نفر
مشغول خوردن غذا شدند و آن هشت نان را، بطور مساوى خوردند تا سير گشتند.
شخص ثالث موقع
خداحافظى مقدار هشت درهم در مقابل آنچه خورده بود، به آن ها داد و رفت .
و بين آن دو نفر
صاحب نان ها نزاع در گرفت ؛ و صاحب پنج قرص نان گفت : از اين مقدار پول ، پنج درهم
آن براى من است و سه درهم باقى مانده براى تو مى باشد كه سه نان داشته اى ، ولى او
نپذيرفت ؛ و چون به توافق نرسيدند، جهت حلّ اختلاف محضر مبارك امام علىّ عليه
السلام شرفياب شدند.
وقتى موضوع را
مطرح كردند، حضرت به صاحب سه نان فرمود: اى مرد! رفيق تو انصاف را رعايت كرده است
و بهتر است كه به همان مقدار راضى باشى .
او در پاسخ گفت :
قبول ندارم مگر آن كه پول ها به عدالت در بين ما تقسيم شود.
اميرالمؤ منين
علىّ عليه السلام اظهار نمود: من اگر بخواهم پول ها را به عدالت تقسيم كنم به ضرر
تو مى باشد، چون حقيقت عدالت ، آن است كه يك درهم حقّ و سهم تو خواهد بود؛ و هفت
درهم ديگر سهم صاحب پنج نان مى باشد.
آن شخص اعتراض
كرد و گفت : يا اميرالمؤ منين ! او حاضر بود كه سه درهم به من بدهد، ولى من
نپذيرفتم ، اكنون شما مى فرمائيد كه تنها يك درهم سهم من مى باشد؟!
سپس افزود: يا
اميرالمؤ منين ! تقاضا دارم برايم توضيح دهيد.
امام عليه السلام
فرمود: شما روى هم ، هشت عدد نان داشته ايد، كه سه نفر با هم خورده ايد؛ و مجموع
سهام ، 24 سهم مى شود كه 15 سهم حقّ صاحب پنج نان است ؛ و 9 سهم حقّ تو خواهد شد.
و صاحب پنج نان
13 از پانزدهم سهم خود را خورده است ، بنابر اين هفت سهم يعنى 7 درهم طلب دارد؛ و
تو هم 13 يعنى 8 سهم از 9 سهم خود را خورده اى و يك درهم طلب دارى .
او هم راضى شد و
قبول كرد، كه يك درهم حقّ اوست .(56)
شجاعت و مردانگى
يا دفاع از ولايت
روزى حضرت رسول
صلّى اللّه عليه و آله ، پس از اقامه نماز صبح خطاب به ماءمومين خود كرد و فرمود:
اى جماعت ! سه نفر به لات و عزّى سوگند ياد كرده اند و هم قسم شده اند كه مرا به
قتل رسانند، البتّه توان چنين كارى را ندارند؛ مى خواهم بدانم كه چه كسى مى تواند
شرّ آن ها را دفع نمايد؟
سكوت ، تمام فضاى
مسجد را گرفته بود و هيچكس جواب حضرت را نداد؛ و چون آن بزرگوار سخن خود را تكرار
نمود، علىّ بن ابى طالب عليه السلام از جاى برخواست و اظهار داشت :
يا رسول اللّه !
من به تنهائى مى روم و پاسخ گوى آن ها خواهم بود، فقط اجازه فرما تا لباس رزم
بپوشم و براى نبرد مجهّز گردم .
حضرت رسول فرمود:
اين لباس و زره و شمشير مرا بگير؛ و سپس علىّ عليه السلام را لباس رزم پوشاند و
عمّامه اى بر سرش پيچيد و او را سوار اسب خود كرد و روانه ميدان نبردش نمود.
پس اميرالمؤ منين
علىّ عليه السلام به سمت آن سه نفر حركت كرد و تا مدّت سه روز مراجعت ننمود؛ و كسى
از او خبرى نداشت ، تا آن كه حضرت فاطمه زهراء به همراه حسن و حسين عليهم السلام
آمد و إ ظهار داشت : يا رسول اللّه ! گمان مى كنم كه اين دو كودكم يتيم شوند، چون
كه از شوهرم خبرى نيست .
اشك ، چشمان حضرت
رسول را فرا گرفت و فرمود: هركس خبرى از پسر عمويم ، علىّ آورد؛ همانا او را به
بهشت بشارت مى دهم .
پس همه افراد جهت
كسب اطّلاع پراكنده شدند؛ و در بين آنان شخصى به نام عام بن قتاده ، خبر سلامتى
علىّ عليه السلام را براى رسول خدا آورد.
و سپس حضرت امير
عليه السلام به همراه سرهاى بريده آن سه نفر و نيز دو اسير ديگر وارد شد.
پيامبر خدا اظهار
داشت : اى ابوالحسن ! آيا مى خواهى تو را به آنچه انجام داده اى و آنچه بر تو
گذشته است ، خبر دهم .
ناگهان عدّه اى
از منافقين به طعنه گفتند: علىّ دنبال زايمان بوده است و هم اكنون پيغمبر خدا مى
خواهد با او حديث گويد.
پيامبر اسلام
صلّى اللّه عليه و آله ، چون چنين سخن زشتى را از آن منافقين شنيد، خطاب به علىّ
عليه السلام كرد و فرمود: يا اباالحسن ! خودت كارهائى را كه انجام داده اى ، گزارش
ده تا آن كه گواه و حجّتى بر حاضرين باشد.
لذا امام علىّ
عليه السلام اظهار داشت : چون به بيابانى كه محل تجمّع آن ها بود رسيدم ، همگى آن
ها را سوار شترهايشان ديدم ؛ و وقتى مرا ديدند سؤ ال كردند: تو كيستى ؟
گفتم : من علىّبن
ابى طالب ، پسر عموى رسول خدا هستم .
آنان گفتند: ما
كسى را به عنوان رسول خدا نمى شناسيم ؛ و آن گاه مرا در محاصره خود قرار داده و
جنگ را شروع كردند.
سپس علىّ عليه
السلام اشاره به يكى از سرها نمود و فرمود: صاحب اين سر، بر من سخت بتازيد و جنگ
سختى بين من و او رخ داد و در همين لحظه ، باد سرخى به وزيدن گرفت و سپس باد سياهى
وزيد؛ و در نهايت من او را به هلاكت رساندم .
و چون جنگ پايان
يافت اين دو نفرى كه به عنوان اسير آورده ام ، گفتند: ما شنيده ايم كه محمّد صلّى
اللّه عليه و آله شخصى دلسوز و مهربان است ، به ما آسيبى نرسان و ما را نزد او
بِبَر تا هر تصميمى كه خواست درباره ما عملى كند.
در اين هنگام
پيامبر خدا فرمود: يكى از آن دو اسير را نزد من بياور؛ و چون امام علىّ عليه
السلام يكى از آن دو نفر را آورد، پيامبر خدا، به او پيشنهاد داد كه بگو: ((لا اله
الاّ اللّه ))، و بر نبوّت و رسالت من از سوى خداوند شهادت بده تا تو را آزاد
گردانم .
آن اسير گفت :
بلند كردن كوه ابو قبيس نزد من آسان تر و محبوب تر از آن است تا اين كلمات را بر
زبان جارى كنم .
رسول خدا صلّى
اللّه عليه و آله فرمود: يا ابالحسن ! او را از اين جا ببر و سرش را از بدن جدا كن
.
وقتى حضرت علىّ
عليه السلام او را به هلاكت رساند و دوّمين اسير را آورد، به او پيشنهاد شهادتين
داده شد؛ ولى او نپذيرفت و گفت : مرا به دوستم ملحق كنيد.
پس همين كه حضرت
امير عليه السلام خواست او را گردن بزند، جبرئيل نازل شد و گفت : يا محمّد! خدايت
تو را سلام مى رساند و مى فرمايد: او را نكشيد؛ چون كه او نسبت به خويشاوندان و
اطرافيانش خوش اخلاق و سخاوتمند بوده است .
و چون اسير از
چنين خبرى آگاه شد، گفت : به خدا سوگند! من درهمى نداشتم مگر آن كه آن را بين
فقراء انفاق كرده ام ؛ و هيچ گاه با كسى به تندى و خشونت سخن نگفته ام ؛ و اكنون
نيز با مشاهده اين حقيقت ، شهادت به يگانگى خداوند؛ و رسالت محمّد مى دهم .
و چون آن اسير
اسلام آورد، آزاد شد و سپس پيغمبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله درباره اش فرمود:
سخاوت و اخلاق خوب او موجب آزادى و سعادتش گرديد.(57)
نماز جماعت يا
تخريب خانه
مرحوم شيخ طوسى
به نقل از امام جعفر صادق صلوات اللّه عليه حكايت فرمايد:
روزى به حضرت
اميرالمؤ منين امام علىّ بن ابى طالب عليه السلام خبر رسيد: عدّه اى از مسلمانانى
كه در همسايگى مسجد زندگى مى كنند، به نماز جماعت در مسجد حاضر نمى شوند.
پس آن گاه امام ،
اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام در جمع نمازگذاران حضور يافت و بعد از اقامه نماز،
ضمن ايراد خطبه اى اظهار داشت :
شنيده ام عدّه اى
از افراد، در مساجد ما و در صفوف مؤ منين مشاركت ندارند و با ما به نماز جماعت
حاضر نمى شوند.
از اين به بعد،
كسى حقّ ندارد با آن ها هم غذا و همنشين و هم سخن گردد.
و همچنين كسى حقّ
ندارد با ايشان پيمان زناشوئى ببندد و يا به ايشان كمك نمايد، تا مادامى كه آنان
نيز همانند ديگران در جمع مسلمين حضور يابند و در نماز جماعت شركت كنند.
سپس آن حضرت
افزود: چه بسا ممكن است دستور دهم كه خانه هاى چنين افرادى را بر سرشان تخريب كرده
و آتش زنند و بسوزانند، مگر آن كه از اين عملشان دست بردارند و به درگاه الهى توبه
نمايند.
امام جعفر صادق
عليه السلام در ادامه افزود: مؤ منين به وظيفه خود كه اميرالمؤ منين علىّ صلوات
اللّه عليه مشخّص نموده بود عمل كردند و با افراد متخلّف ترك معاشرت و معامله
نمودند، تا آن كه بالا خره ، آن ها از عمل خود پشيمان شده ؛ و همراه ديگر
نمازگذاران در مساجد؛ و نماز جماعت شركت كردند.(58)
برخورد امام عليه
السّلام با شير
حارث همدان ، كه
يكى ازاصحاب باوفاى اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام است ، گويد:
روزى به همراه آن
حضرت در بيرون يكى از محلّه هاى شهر كوفه قدم مى زديم كه ناگهان شيرى درّنده از
دور نمايان شد و جلو آمد، پس ما راه را براى حركت آن شير باز كرديم .
وقتى آن شير
نزديك ما رسيد، خود را در مقابل حضرت امير عليه السلام خاضعانه روى زمين انداخت ،
در اين هنگام حضرت علىّ عليه السلام خطاب به شير كرد و فرمود: برگرد، حقّ ورود به
شهر كوفه را ندارى ، همچنين پيام مرا به ديگر حيوانات درّنده نيز مى رسانى كه آنان
هم حقّ ورود به اين شهر را ندارند؛ و چنانچه بر خلاف دستور من عمل نمائيد، خودم در
بين شما حكم خواهم كرد.
حارث همدانى
گويد: تا زمانى كه امام علىّ بن ابى طالب عليه السلام زنده بود، هيچ درّنده اى
نزديك شهر كوفه نمى آمد.
موقعى كه حضرت به
شهادت رسيد، زياد بن اءبيه ، استاندار كوفه شد؛ و در آن موقع درّندگان از هر سو
وارد كوفه و باغستان هاى آن شهر مى شدند و ضمن اين كه خسارت وارد مى كردند، به
مردم هم ، نيز حمله مى كردند.(59)
قضاوت در ضمانت
الاغ يا گاو نر
مرحوم شيخ طوسى
در كتاب خود آورده است :
حضرت صادق آل
محمّد به نقل از پدر بزرگوارش امام محمّد باقر صلوات اللّه عليهم حكايت كند:
در زمان حضرت
رسول صلّى اللّه عليه و آله قضيّه اى مهمّ اتّفاق افتاد؛ و آن اين بود كه گاو نرى
، يك الاغ را كشت ؛ صاحبان آن دو حيوان جهت تعيين خسارت به حضور پيامبر اسلام صلّى
اللّه عليه و آله آمدند در موقعى كه آن حضرت در جمع گروهى از اصحاب و انصار نشسته
بود.
پس از عرض سلام ،
اجازه سخن خواستند و چون آن بزرگوار اجازه فرمود، شاكى و متشاكى ، ادّعا و شكايت
خود را مطرح كردند؛ و حضرت رسول پس از شنيدن سخنان آن دو نفر، خطاب به ابوبكر نمود
و فرمود: بين ايشان قضاوت و تعيين خسارت كن .
ابوبكر عرض كرد:
يا رسول اللّه ! حيوانى ، حيوان ديگرى را كشته است ، خسارتى ندارد.
پس از آن قضاوت
را به عمر پيشنهاد نمود و او نيز مانند ابوبكر پاسخ داد.
آن گاه خطاب به
علىّبن ابى طالب نمود و فرمود: يا علىّ! تو بين آن ها قضاوت نما.
لذا اميرالمؤ
منين علىّ صلوات اللّه عليه اظهار داشت : مانعى ندارد و افزود: چنانچه گاو نر در
طويله يا چراگاه الاغ وارد شده و آن را كشته است ؛ پس صاحب گاو ضامن است و بايد
خسارت الاغ را بپردازد.
ولى چنانچه الاغ
در طويله يا چراگاه گاو، وارد گرديده است و توسّط گاو كشته شده ، هيچ ضمانتى بر
كسى نيست .
در اين هنگام ،
حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله دست هاى مبارك خود را به آسمان بلند نمود و چنين
اظهار داشت :
حمد و ستايش بى
حدّ، خداوندى را كه بعد از من شخصى را جهت امامت و خلافت برگزيد، كه همانند
پيغمبران عليهم السلام حكم و قضاوت مى نمايد.(60)
اهميّت عيادت از
مريض مخالف
محدّثين و
مورّخين در كتاب هاى مختلفى آورده اند:
پس از رحلت حضرت
رسول صلّى اللّه عليه و آله ، ياران حضرت اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام نزد زيد
بن ارقم كه يكى از اصحاب رسول خدا صلوات اللّه عليه بود و در جريان غدير خم نيز
حضور داشت آمدند و از او گواهى خواستند؛ ولى چون او از طرف حكومت براى خود احتمال
خطر مى داد از بيان حقيقت و جريان غدير خوددارى كرد.
بعد از گذشت
مدّتى ، همين شخص مريض شد و در بستر بيمارى افتاد، وقتى اميرالمؤ منين علىّ عليه
السلام شنيد كه زيد بن اءرقم مريض حال است به عيادت و ديدار او آمد.
همين كه زيد بن
ارقم چشمش به جمال نورانى حضرت افتاد، گفت : مرحبا به امير مؤ منان ، كه از من
عيادت مى نمايد، با اين كه وى ما را قبول ندارد و از ما دلگير و آزرده خاطر مى
باشد.
امام علىّ عليه
السلام فرمود:اى زيد! آن ناراحتى كه براى ما به وجود آوردى هرگز مانع آن نمى شود
كه ما شرط انسانيّت و حقّ دوستى را فراموش نموده ؛ و تو را در حال بيمارى عيادت
نكنيم .
و پس از آن
افزود: هركس مريضى را براى رضاى خداوند عيادت كند، تا هنگامى كه در كنار مريض
نشسته باشد، در سايه رحمت و لطف الهى خداوند قرار خواهد داشت .
و چون بخواهد
برخيزد كه از نزد مريض بيرون رود، خداوند متعال هفتاد هزار ملك را ماءمور مى نمايد
تا براى او درود و تحيّت فرستند؛ و مشمول رحمت الهى قرار مى گيرد.
سپس افزود:اى
زيد! من دوست داشتم كه چنين فضيلتى شامل حالم گردد؛ و به همين جهت از تو عيادت
كردم .(61)
تحويل وصاياى
نبوّت و امامت
چون آخرين روزهاى
عمر پر بركت اميرالمؤ منين علىّ بن ابى طالب عليه السلام فرارسيد، وصايا و كُتُب
امامت را تحويل فرزندش امام حسن مجتبى عليه السلام داد و او را به عنوان وصىّ و
جانشين خود معرّفى نمود.
و ديگر فرزندش
حسين عليه السلام با محمّد حنفيّه و ساير فرزندان و دوستان و سران شيعه را بر اين
وصيّت شاهد گرفت .
و هنگامى كه آن
حضرت خواست كُتُب و سِلاح و ديگر وصاياى امامت را به امام حسن مجتبى عليه السلام
تحويل دهد، فرمود:
اى فرزندم ! رسول
خدا مرا دستور داده است تا وصايا و آنچه را كه تحويل من داده بود، نزد تو قرار دهم
.
و همچنين حضرت
رسول صلوات اللّه عليه فرمود: به تو بگويم كه تو نيز در آخرين لحظات عمرت ، بايد
اين وصاياى امامت را، به برادرت حسين واگذار نمائى .
پس از آن امام
علىّ صلوات اللّه عليه فرزندش حسين عليه السلام را مورد خطاب قرار داد و فرمود:
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرموده است كه تو نيز بايستى در آخرين لحظات عمرت
آن ها را به فرزندت امام سجّاد عليه السلام تحويل دهى .
و سپس دست علىّ
بن الحسين زين العابدين عليه السلام را كه كودكى خردسال بود گرفت ؛ و فرمود: جدّت
رسول اللّه امر فرموده است كه تو هم اين وصايا را به فرزندت ، محمّد بن علىّ
باقرالعلوم بسپارى ، و سلام رسول خدا و همچنين سلام مرا به او برسان .
و آن گاه پس از اين
سخنان ، دو مرتبه امام حسن مجتبى عليه السلام را مورد خطاب قرار داد؛ و فرمود: و
تو اى حسن ! ولىّ امر مسلمين بعد از من مى باشى ، و نيز ولىّ خون من خواهى بود.
لذا اگر خواسته
باشى ، مى توانى قاتل مرا عفو نمائى و يا اين كه او را قصاص كنى ، ليكن اگر خوستى
قصاص نمائى متوجّه باش كه تنها يك ضربت شمشير، به جاى آن يك ضربتى كه بر من وارد
ساخت ، بر او وارد كنى .
و هنگامى كه او
ابن ملجم را كشتى ، جسدش را در كناسه كوفه كه يكى از وادى هاى دوزخ مى باشد زير
خاك پنهانش كن .(62)
علّت قتل و ترور
حضرت سلام اللّه عليه
پس از جريان جنگ
صفّين و تحميل ابو موسى اءشعرى براى حَكَميّت ؛ و بعد از به وقوع پيوستن جنگ
نهروان با خوارج ، سه نفر از بزرگان خوارج كه حضرت علىّ عليه السلام را تكفير كرده
بودند تصميم گرفتند تا به عنوان خونخواهى ، سه نفر از واليان و سران حكومتى را
ترور نمايند.
يكى عبدالرّحمن
بن ملجم مرادى بود كه ترور اميرالمؤ منين ، امام علىّ عليه السلام را در كوفه ؛ و
ديگرى بَرك بن عبدالله كه او ترور معاويه را در شام ؛ و سوّمين نفر عمر بن بكر،
ترور عمرو بن عاص را در مدينه به عهده گرفت .
و بعد از آن كه
هر سه منافق هم قسم شدند كه يا كشته شوند يا هدف شوم خود را به اجراء درآورند، هر
كدام به سوى هدف مورد نظر خود رهسپار شدند.
و عبدالرّحمن پس
از آن وارد كوفه شد، روزى در يكى از كوچه هاى كوفه زنى را به نام قُطّام كه پدرش
در جنگ نهروان كشته شده بود ملاقات كرد.
و چون قطّام زنى
بسيار زيباروى و خوش اندام بود؛ و عبدالرّحمن نيز از قبل مذاكراتى با او براى
خواستگارى كرده بود، پس شيفته جمال او گرديد و نسبت به آن اظهار عشق و علاقه نمود؛
و سپس پيشنهاد ازدواج به قطّام داد.
قطّام در پاسخ
گفت : در صورتى با پيشنهاد تو موافقت مى كنم كه سه هزار درهم و يك غلام مهريه ام
قرار دهى ، مشروط بر آن كه علىّ ابن ابى طالب را نيز به قتل برسانى .
عبدالرّحمن براى
امتحان قطّام گفت : دو شرط اوّل را مى پذيرم ؛ ليكن مرا از قتل علىّ معاف دار.
قطّام گفت : خير،
چون شرط سوّم از همه مهم تر است ؛ و اگر مى خواهى به كام و عشق خود برسى ، بايستى
حتما انجام پذيرد.
عبدالرّحمن وقتى
چنين شنيد، گفت : من به كوفه نيامده ام ، مگر به همين منظور.(63)
پس از آن ، قطّام
هر ساعت خود را به شكلى آرايش و زينت مى كرد و در مقابل عبدالرّحمن به طنّازى و
عشوه گرى مى پرداخت تا آن كه او را بيش از پيش دلباخته خود نمايد.
و چون آتش عشق و
شهوت عبدالرّحمن شعله ور گشته و فزونى يافت ؛ و نيز زمان موعود با هم پيمانانش فرا
رسيد، آن ملعون شمشيرى مسموم همراه خود برداشت ؛ و سحرگاه به مسجد كوفه وارد گشت .
و هنگامى كه نماز
صبح به امامت حضرت علىّ عليه السلام شروع شد، عبدالرحمن پشت سر امام ايستاد؛ و
هنگامى كه سر از سجده برمى داشت ناگهان عبدالرّحمن فريادى كشيد و با شمشير بر فرق
مقدّس آن امام مظلوم فرود آورد و گريخت .
در همين لحظه
امام عليه السلام اظهار داشت : ((فُزْتُ وَرَبِّ الْكَعْبَةِ)) يعنى ؛ قَسَم به
پروردگار كعبه ، رستگار و سعادتمند شدم .(64)
بعد از آن ، حضرت
را با فرق شكافته و بدن خونين به منزل آوردند؛ و پزشكان بسيارى جهت معالجه آن حضرت
آمدند، يكى از آنان پزشكى بود به نام اءثير بن عمرو سكونى ، كه بر بالين حضرت وارد
شد؛ و شروع به مداوا گرديد.
اطرافيان و اعضاء
خانواده حضرت ، اطراف بستر آن بزرگوار حلقه زده بودند و با حالتى نگران چشم به
پزشك دوخته كه آيا چه مى گويد؛ و نتيجه چه خواهد شد.
پس از آن كه پزشك
نگاهى به جراحت آن حضرت كرد، گفت : گوسفندى را ذبح نمائيد و سفيدى جگر ريه آن را
تا سرد نشده ، سريع بياوريد.
وقتى آن را
آوردند، پزشك رگ ميان سفيدى را بيرون آورد و ميان شكاف سر آن حضرت قرار داد؛ و
لحظه اى درنگ نمود، در حالتى كه تمامى افراد در انتظار نتيجه ، لحظه شمارى مى
كردند.
سپس شكاف سر را
باز كرد و رگ را خارج نمود؛ با نگاهى به آن خطاب به حضرت كرد و عرضه داشت : اى
اميرالمؤ منين ! اگر وصيّتى دارى بفرما، چون متاءسّفانه زخم شمشير و زهر آن به مغز
سر اصابت و سرايت كرده ؛ و راهى براى معالجه آن نيست .(65)
لذا حضرت به
فرزندش امام حسن مجتبى عليه السلام فرمود: پسرم ! اگر من خوب شدم ، خودم آنچه را
كه صلاح بدانم با عبدالرّحمن انجام مى دهم .
و چنانچه خوب
نشدم و از دنيا رفتم ، سعى كنيد به او سخت نگيريد و در قصاص تجاوز نكنيد، چون او
يك ضربت شمشير زده است شما هم حقّ نداريد بيش از يك ضربت به او بزنيد.(66)
در عزاى امام
علىّ عليه السلام
ناله كن اى دل به
عزاى علىّ
گريه كن اى ديده
براى علىّ
كعبه ز كف داده
چو مولود خويش
گشته سيه پوش
عزاى علىّ
عُمْر علىّ،
عُمْره مقبوله بود
هر قدمش سعى و
صفاى علىّ
ديده زمزم كه پر
از اشك شد
ياد كند زمزمه
هاى علىّ
تيغ شقاوت ، سر
او را شكافت
كوفه بود، كوه
مناى علىّ
عالم امكان شده
پر غلغله
چون شده خاموش
صداى علىّ
نيست هم آغوش صبا
بعد از اين
پيك ظفر بخش لواى
علىّ
منبر و محراب كشد
انتظار
تا كه زند بوسه
به پاى علىّ
ماه دگر در دل شب
نشنود
صوت مناجات و
دعاى علىّ
آه كه محروم شد
امشب دگر
چشم يتيمان ز
لقاى علىّ
مانده تهى سفره
بيچارگان
منتظر نان و غذاى
علىّ
واى ! امير دو
سرا كشته شد
خانه غم گشته
سراى علىّ
پيش حسين و حسن و
زينبش
خون چكد از فرق
هماى علىّ(67)
پنج درس آموزنده
و ارزنده
1 مرحوم كفعمى
روايت كرده است :
روزى پيامبر خدا
صلّى اللّه عليه و آله به حضرت علىّ عليه السلام فرمود: ديشب چه عملى انجام داده
اى ؟
آن حضرت اظهار
داشت : پيش از آن كه بخوابم ، هزار ركعت نماز به جا آوردم ، حضرت رسول فرمود:
چگونه ؟!
پاسخ داد: از شما
شنيدم كه فرمودى : هركس هنگام خوابيدن سه مرتبه بگويد: ((يَفْعَلُ اللّهُ ما
يَشاءُ بِقُدْرَتِهِ، وَ يَحْكُمُ ما يُريدُ بِعِزَّتِهِ))،
او همانند كسى
باشد كه هزار ركعت نماز خوانده است .
حضرت رسول فرمود:
راست گفتى ، چنين است .(68)
2 يكى از شاعران
زمان اميرالمؤ منين علىّ عليه السلام به نام نجاشى در ماه مبارك رمضان ، آشكارا
شراب خمر آشاميد؛ پس او را نزد امام علىّ عليه السلام آوردند.
حضرت دستور داد
تا او را صد ضربه شلاّق زدند و سپس او را به حكم آن بزرگوار زندانى نمودند؛ و چون
فرداى آن روز شد، وى را از زندان بيرون آوردند و هشتاد شلاّق ديگر بر او زدند.
نجاشى اعتراض كرد
: چرا زندان و هشتاد شلاق اضافى زديد؟
حضرت فرمود: چون
حرمت ماه رمضان را شكستى و علنى با حرام روزه خوارى كردى .(69)
3 امام جعفر صادق
صلوات اللّه عليه حكايت فرمايد:
روزى اميرالمؤ
منين علىّ بن ابى طالب عليه السلام به غلام خود، قنبر دستور داد تا بر شخصى كه
محكوم به حدّ شلاّق بود، هشتاد ضربه شلاّق بزند.
و چون قنبر
ناراحت و عصّبانى بود؛ سه شلاّق ، بيشتر از هشتاد ضربه بر او وارد ساخت .
حضرت اميرالمؤ
منين علىّ عليه السلام شلاّق را از دست قنبر گرفت و سه ضربه شلاّق بر او زد.(70)
4 عبداللّه بن
عبّاس حكايت كند:
شخصى به محضر
امام علىّ صلوات اللّه عليه وارد شد و پيرامون انواع مخلوقات از آن حضرت سؤ ال
كرد؟
امام عليه السلام
در پاسخ چنين فرمود: خداوند يك هزار و دويست نوع مخلوق در عمق درياها و اقيانوس
ها؛ و به همان مقدار نيز انواع مختلفى از مخلوقات بر روى زمين آفريده است .
سپس افزود : و
تمامى انسان ها جز طائفه ياءجوج و ماءجوج همه از نسل حضرت آدم عليه السلام هستند،
كه البتّه به هفتاد شكل و رنگ آفريده شده اند.(71)
5 روزى حضرت
اميرالمؤ منين امام علىّ صلوات اللّه عليه از جلوى مغازه قصّابى كه داراى گوشت هاى
خوبى بود عبور نمود، همين كه چشم قصّاب به آن حضرت افتاد، عرضه داشت : يا اميرالمؤ
منين ! گوشت خوب و مناسبى دارم ، مقدارى از آن را براى منزل خريدارى نمائيد.
امام علىّ عليه
السلام فرمود: پول همراه خود ندارم ، قصّاب گفت : مشكلى نيست ، من بابت پول آن صبر
مى كنم ؛ و هر موقع توانستى پولش را بياور.
حضرت فرمود: خير،
من نسبت به خريد گوشت صبر مى نمايم ؛ و نسيه نمى خرم ، و بدون آن كه گوشت خريدارى
نمايد به حركت خود ادامه داد و رفت .(72)
علىّ عليه
السّلام امام ناشناخته
نظر به بندگان
اگر، ز مرحمت خدا كند
قسم به ذات
كبريا، ز يُمن مرتضى كند
خدا چو هست
رهنمون ، مگر دگر چرا و چون
كه او كند هر
آنچه را كه حكمت ، اقتضا كند
ز قدرت يداللّهى
، كسى ندارد آگهى
وسيله اش بود
علىّ، خدا هر آنچه را كند
به جنگ بدر و
نهروان ، علىّ است يكّه قهرمان
نِگَر كه دست حقّ
عيان ، قتال اءشقيا كند
به روى دوش مصطفى
، نهد چو پاى مرتضى
نگر به بت شكستنش
، كه در جهان صدا كند
به رزم خندق و
اُحد، به قتل عمرو و عبدود
خدا بدستِ دست
خود، لواى حقّ به پا كند
چو افضل از عبادت
خلايق است ضربتش
علىّ تواند اين
عمل ، شفيع ما سوى كند
به پيشگاه
كردگار، ز بس كه دارد اعتبار
ديون جمله بندگان
، تواند او اءدا كند
نماز بى ولاى او
عبادتى است بى وضو
به منكر علىّ
بگو، نماز خود قضا كند
هر آن كه نيست
مايلش ، جفا نموده با دلش
بگو دل مريض خود،
به عشق او شفا كند
علىّ است آن كه
تا سحر، سرشك ريزد از بصر
پى سعادت بشر، ز
سوز دل دعا كند
علىّ اءنيس
عاشقان ، علىّ پناه بى كسان
علىّ اميرمؤ منان
، كه مدح او خدا كند
پس از شهادت
نبىّ، كه را سزد به جز علىّ
كه تا به حشر
آدمى ، به كارش اقتداء كند
قسيم نار و جنّتش
، ترازوى محبّتش
كه مؤ منان خويش
را، ز كافران جدا كند
گهى به مَسند
قضا، گهى به صحنه غزا
گهى به جاى مصطفى
، كه جان خود فدا كند
علىّ است فرد و
بى نظير، علىّ مجير و دستگير
كه نام دلگشاى
او، گره ز كار وا كند
ز كار قهرمانيش ،
پر است زندگانيش
نگين پادشاهيش ،
به سائلى عطا كند
امير كشور عرب ،
ثناكنان ، دعا به لب
برد طعام نيمه شب
، عطا به بينوا كند
ز كوى شاه
اولياء، كه مهر اوست كيميا
كجا روى بيا بيا،
كه دردها دوا كند(73)
چهل حديث گهربار
منتخب
1 - قالَ الاْ
مامُ علىّ بن أ بى طالِب ، أ ميرُ الْمُؤْمِنينَ صَلَواتُ اللّهِ وَسَلامُهُ
عَلَيْهِ:
إ غْتَنِمُوا
الدُّعاءَ عِنْدَ خَمْسَةِ مَواطِنَ: عِنْدَ قِرائَةِ الْقُرْآنِ، وَ عِنْدَ الاْ
ذانِ، وَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَيْثِ، وَ عِنْدَ الْتِقاءِ الصَفَّيْنِ
لِلشَّهادَةِ، وَ عِنْدَ دَعْوَةِ الْمَظْلُومِ، فَاِنَّهُ لَيْسَ لَها حِجابٌ
دوُنَ الْعَرْشِ.(74)
ترجمه :
فرمود: پنج موقع
را براى دعا و حاجت خواستن غنيمت شماريد:
موقع تلاوت قرآن
، موقع اذان ، موقع بارش باران ، موقع جنگ و جهاد - فى سبيل اللّه - موقع ناراحتى
و آه كشيدن مظلوم .
در چنين موقعيت
ها مانعى براى استجابت دعا نيست .
2 - قالَ عليه
السلام : اَلْعِلْمُ وِراثَةٌ كَريمَةٌ، وَ الاْ دَبُ حُلَلٌ حِسانٌ، وَ
الْفِكْرَةُ مِرآةٌ صافِيَةٌ، وَ الاْ عْتِذارُ مُنْذِرٌ ناصِحٌ، وَ كَفى بِكَ
اءَدَباً تَرْكُكَ ما كَرِهْتَهُ مِنْ غَيْرِكَ.(75)
ترجمه :
فرمود: علم ؛ ارثيه
اى با ارزش ، و ادب ؛ زيورى نيكو، و انديشه ؛ آئينه اى صاف ، و پوزش خواستن ؛
هشدار دهنده اى دلسوز خواهد بود.
و براى با اءدب
بودنت همين بس كه آنچه براى خود دوست ندارى ، در حقّ ديگران روا نداشته باشى .
3 - قالَ عليه
السلام : اَلْحَقُّ جَديدٌ وَ إ نْ طالَتِ الاْ يّامُ، وَ الْباطِلُ مَخْذُولٌ وَ
إ نْ نَصَرَهُ اءقْوامٌ.(76)
ترجمه :
فرمود: حقّ و
حقيقت در تمام حالات جديد و تازه است گر چه مدّتى بر آن گذشته باشد.
و باطل هميشه پست
و بى اءساس است گر چه افراد بسيارى از آن حمايت كنند.
4 - قالَ عليه
السلام : اَلدُّنْيا تُطْلَبُ لِثَلاثَةِ اءشْياء: اَلْغِنى ، وَ الْعِزِّ، وَ
الرّاحَةِ، فَمَنْ زَهِدَ فيها عَزَّ، وَ مَنْ قَنَعَ إ سْتَغْنى ، وَ مَنْ قَلَّ
سَعْيُهُ إ سْتَراحَ.(77)
ترجمه :
فرمود: دنيا و
اموال آن ، براى سه هدف دنبال مى شود: بى نيازى ، عزّت و شوكت ، آسايش و آسوده
بودن.
هر كه زاهد باشد؛
عزيز و با شخصيّت است ، هر كه قانع باشد؛ بى نياز و غنى گردد، هر كه كمتر خود را
در تلاش و زحمت قرار دهد؛ هميشه آسوده و در آسايش است .
5 - قالَ عليه
السلام : لَوْ لاَ الدّينُ وَ التُّقى ، لَكُنْتُ اءدْهَى الْعَرَبِ.(78)
ترجمه :
فرمود: چنانچه
دين دارى و تقواى الهى نمى بود، هر آينه سياستمدارترين افراد بودم - ولى دين و
تقوا مانع سياست بازى مى شود - .
6 - قالَ عليه
السلام : اَلْمُلُوكُ حُكّامٌ عَلَى النّاسِ، وَ الْعِلْمُ حاكِمٌ عَلَيْهِمْ، وَ
حَسْبُكَ مِنَ الْعِلْمِ اءنْ تَخْشَى اللّهَ، وَ حَسْبُكَ مِنَ الْجَهْلِ اءنْ
تَعْجِبَ بِعِلْمِكَ.(79)
ترجمه :
فرمود: ملوك بر
مردم حاكم هستند و علم بر تمامى ايشان حاكم خواهد بود، تو را در علم كافى است كه
از خداوند ترسناك باشى ؛ و
به دانش و علم
خود باليدن ، بهترين نشانه نادانى است .
7 - قالَ عليه
السلام : ما مِنْ يَوْمٍ يَمُرُّ عَلَى ابْنِ آدَمٍ إ لاّ قالَ لَهُ ذلِكَ
الْيَوْمُ: يَابْنَ آدَم اءنَا يَوُمٌ جَديدٌ وَ اءناَ عَلَيْكَ شَهيدٌ.
فَقُلْ فيَّ
خَيْراً، وَ اعْمَلْ فيَّ خَيْرَا، اءشْهَدُ لَكَ بِهِ فِى الْقِيامَةِ، فَإ نَّكَ
لَنْ تَرانى بَعْدَهُ اءبَداً.(80)
ترجمه :
فرمود: هر روزى
كه بر انسان وارد شود، گويد: من روز جديدى هستم ، من بر اعمال و گفتار تو شاهد مى
باشم .
سعى كن سخن خوب و
مفيد بگوئى ، كار خوب و نيك انجام دهى .
من در روز قيامت
شاهد اعمال و گفتار تو خواهم بود.
و بدان امروز كه
پايان يابد ديگر مرا نخواهى ديد و قابل جبران نيست .
8 - قالَ عليه
السلام : فِى الْمَرَضِ يُصيبُ الصَبيَّ، كَفّارَةٌ لِوالِدَيْهِ.(81)
ترجمه :
فرمود: مريضى
كودك ، كفّاره گناهان پدر و مادرش مى باشد.
9 - قالَ عليه
السلام : الزَّبيبُ يَشُدُّ الْقَلْبِ، وَ يُذْهِبُ بِالْمَرَضِ، وَ يُطْفِى ءُ
الْحَرارَةَ، وَ يُطيِّبُ النَّفْسَ.(82)
ترجمه :
فرمود: خوردن
مويز - كشمش سياه - قلب را تقويت ، مرض ها را برطرف ، و حرارت بدن را خاموش ، و
روان را پاك مى گرداند.
10 - قالَ عليه
السلام : أ طْعِمُوا صِبْيانَكُمُ الرُّمانَ، فَإ نَّهُ اَسْرَعُ لاِ لْسِنَتِهِمْ.(83)
ترجمه :
فرمود: به كودكان
خود اءنار بخورانيد تا زبانشان بهتر و زودتر باز شود.
11 - قالَ عليه
السلام : اءطْرِقُوا اءهاليكُمْ فى كُلِّ لَيْلَةِ جُمْعَةٍ بِشَيْءٍ مِنَ
الْفاكِهَةِ، كَيْ يَفْرَحُوا بِالْجُمْعَةِ.(84)
ترجمه :
فرمود: در هر شب
جمعه همراه با مقدارى ميوه - يا شيرينى ،... - بر اهل منزل و خانواده خود وارد
شويد تا موجب شادمانى آن ها در جمعه گردد.
12 - قالَ عليه
السلام : كُلُوا ما يَسْقُطُ مِنَ الْخوانِ فَإ نَّهُ شِفاءٌ مِنْ كُلِّ داءٍ بِإ
ذْنِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ، لِمَنْ اَرادَ اءنْ يَسْتَشْفِيَ بِهِ.(85)
ترجمه :
فرمود: آنچه
اطراف ظرف غذا و سفره مى ريزد جمع كنيد و بخوريد، كه همانا هركس آن ها را به قصد
شفا ميل نمايد، به اذن حق تعالى شفاى تمام دردهاى او خواهد شد.
13 - قالَ عليه
السلام :لا ينبغى للعبد ان يثق بخصلتين : العافية و الغنى ، بَيْنا تَراهُ مُعافاً
اِذْ سَقُمَ، وَ بَيْنا تَراهُ غنيّاً إ ذِ افْتَقَرَ.(86)
ترجمه :
فرمود: سزاوار
نيست كه بنده خدا، در دوران زندگى به دو خصوصيّت اعتماد كند و به آن دلبسته باشد:
يكى عافيت و تندرستى و ديگرى ثروت و بى نيازى است .
زيرا چه بسا در
حال صحّت و سلامتى مى باشد ولى ناگهان انواع مريضى ها بر او عارض مى گردد و يا آن
كه در موقعيّت و امكانات خوبى است ، ناگهان فقير و بيچاره مى شود، - پس بدانيم كه
دنيا و تمام امكانات آن بى ارزش و بى وفا خواهد بود و تنها عمل صالح مفيد و سودبخش
مى باشد - .
14 - قالَ عليه
السلام : لِلْمُرائى ثَلاثُ عَلاماتٍ: يَكْسِلُ إ ذا كانَ وَحْدَهُ، وَ يَنْشطُ إ
ذاكانَ فِى النّاسِ، وَ يَزيدُ فِى الْعَمَلِ إ ذا اءُثْنِىَ عَلَيْهِ، وَ
يَنْقُصُ إ ذا ذُمَّ.(87)
ترجمه :
فرمود: براى
رياكار سه نشانه است : در تنهائى كسل و بى حال ، در بين مردم سرحال و بانشاط مى
باشد.
هنگامى كه او را
تمجيد و تعريف كنند خوب و زياد كار مى كند و اگر انتقاد شود سُستى و كم كارى مى
كند.
15 - قالَ عليه
السلام : اَوْحَى اللّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى إ لى نَبيٍّ مِنَ الاْ نْبياءِ: قُلْ
لِقَوْمِكَ لا يَلْبِسُوا لِباسَ أ عْدائى ، وَ لا يَطْعَمُوا مَطاعِمَ أ عْدائى ،
وَ لايَتَشَكَّلُوا بِمَش اكِلِ اءعْدائى ، فَيَكُونُوا أ عْدائى .(88)
ترجمه :
فرمود: خداوند
تبارك و تعالى بر يكى از پيامبرانش وحى فرستاد : به امّت خود بگو:
لباس دشمنان مرا
نپوشند و غذاى دشمنان مرا ميل نكنند و هم شكل دشمنان من نگردند، وگرنه ايشان هم
دشمن من خواهند بود.
16 - قالَ عليه
السلام : اَلْعُقُولُ أ ئِمَّةُ الا فْكارِ، وَ الاْ فْكارُ أ ئِمَّةُ الْقُلُوبِ،
وَ الْقُلُوبُ أ ئِمَّةُ الْحَواسِّ، وَ الْحَواسُّ أ ئِمَّةُ الاْ عْضاءِ.(89)
ترجمه :
فرمود: عقل هر
انسانى پيشواى فكر و انديشه اوست ؛ و فكر پيشواى قلب و درون او خواهد بود؛ و قلب
پيشواى حوّاس پنج گانه مى باشد، و حوّاس پيشواى تمامى اعضاء و جوارح است .
17 - قالَ عليه
السلام : تَفَضَّلْ عَلى مَنْ شِئْتَ فَاءنْتَ اءميرُهُ، وَ اسْتَغِْنِ عَمَّنْ
شِئْتَ فَاءنْتَ نَظيرُهُ، وَ افْتَقِرْ إ لى مَنْ شِئْتَ فَاءنْتَ أ سيرُهُ.(90)
ترجمه :
فرمود: بر هر كه
خواهى نيكى و احسان نما، تا رئيس و سرور او گردى ؛ و از هر كه خواهى بى نيازى جوى
تا همانند او باشى .
و خود را نيازمند
هر كه خواهى بدان - و از او تقاضاى كمك نما - تا اسير او گردى .
18 - قالَ عليه
السلام : اءعَزُّ الْعِزِّ الْعِلْمُ، لاِ نَّ بِهِ مَعْرِفَةُ الْمَعادِ وَ
الْمَعاشِ، وَ أ ذَلُّ الذُّلِّ الْجَهْلُ، لاِ نَّ صاحِبَهُ اءصَمُّ، اءبْكَمٌ،
اءعْمى ، حَيْرانٌ.(91)
ترجمه :
فرمود: عزيزترين
عزّت ها علم و كمال است ، براى اين كه شناخت معاد و تاءمين معاشِ انسان ، به وسيله
آن انجام مى پذيرد.
و پست ترين ذلّت
ها جهل و نادانى است ، زيرا كه صاحبش هميشه در كرى و لالى و كورى مى باشد و در
تمام امور سرگردان خواهد بود.
19 - قالَ عليه
السلام : جُلُوسُ ساعَةٍ عِنْدَ الْعُلَماءِ اءحَبُّ إ لَى اللّهِ مِنْ عِبادَةِ
اءلْفِ سَنَةٍ، وَ النَّظَرُ إ لَى الْعالِمِ أ حَبُّ إ لَى اللّهِ مِنْ إ
عْتِكافِ سَنَةٍ فى بَيْتِ اللّهِ، وَ زيارَةُ الْعُلَماءِ أ حَبُّ إ لَى اللّهِ
تَعالى مِنْ سَبْعينَ طَوافاً حَوْلَ الْبَيْتِ، وَ اءفْضَلُ مِنْ سَبْعينَ
حَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ مَبْرُورَةٍ مَقْبُولَةٍ، وَ رَفَعَ اللّهُ تَعالى لَهُ
سَبْعينَ دَرَجَةً، وَ أ نْزَلَ اللّهُ عَلَيْهِ الرَّحْمَةَ، وَ شَهِدَتْ لَهُ
الْمَلائِكَةُ: اءنَّ الْجَنَّةَ وَ جَبَتْ لَهُ.(92)
ترجمه :
فرمود: يك ساعت
در محضر علماء نشستن - كه انسان را به مبداء و معاد آشنا سازند - از هزار سال
عبادت نزد خداوند محبوب تر خواهد بود.
توجّه و نگاه به
عالِم از إ عتكاف و يك سال عبادت - مستحبّى - در خانه خدا بهتر است .
زيارت و ديدار
علماء، نزد خداوند از هفتاد مرتبه طواف اطراف كعبه محبوب تر خواهد بود، و نيز افضل
از هفتاد حجّ و عمره قبول شده مى باشد.
همچنين خداوند او
را هفتاد مرحله ترفيعِ درجه مى دهد و رحمت و بركت خود را بر او نازل مى گرداند، و
ملائكه شهادت مى دهند به اين كه او اهل بهشت است .
20 - قالَ عليه
السلام : يَابْنَ آدَم ، لاتَحْمِلْ هَمَّ يَوْمِكَ الَّذى لَمْ يَاءتِكَ عَلى يَوْمِكَ
الَّذى أ نْتَ فيهِ، فَإ نْ يَكُنْ بَقِيَ مِنْ اءجَلِكَ، فَإ نَّ اللّهَ فيهِ
يَرْزُقُكَ.(93)
ترجمه :
فرمود: اى فرزند
آدم ، غُصّه رزق و آذوقه آن روزى كه در پيش دارى و هنوز نيامده است نخور، زيرا
چنانچه زنده بمانى و عمرت باقى باشد خداوند متعال روزىِ آن روز را هم مى رساند.
21 - قالَ عليه
السلام : قَدْرُ الرَّجُلِ عَلى قَدْرِ هِمَّتِهِ، وَ شُجاعَتُهُ عَلى قَدْرِ
نَفَقَتِهِ، وَ صِداقَتُهُ عَلى قَدْرِ مُرُوَّتِهِ، وَ عِفَّتُهُ عَلى قَدْرِ
غِيْرَتِهِ.(94)
ترجمه :
فرمود: ارزش هر
انسانى به قدر همّت اوست ، و شجاعت و توان هر شخصى به مقدار گذشت و إ حسان اوست ،
و درستكارى و صداقت او به قدر جوانمردى اوست ، و پاكدامنى و عفّت هر فرد به اندازه
غيرت او خواهد بود.
22 - قالَ عليه
السلام : مَنْ شَرِبَ مِنْ سُؤْرِ اءخيهِ تَبَرُّكا بِهِ، خَلَقَ اللّهُ
بَيْنَهُما مَلِكاً يَسْتَغْفِرُ لَهُما حَتّى تَقُومَ السّاعَةُ.(95)
ترجمه :
فرمود: كسى كه
دهن خورده برادر مؤ منش را به عنوان تبرّك ميل نمايد، خداوند متعال ملكى را ماءمور
مى گرداند تا براى آن دو نفر تا روز قيامت طلب آمرزش و مغفرت نمايد.
23 - قالَ عليه
السلام : لاخَيْرَ فِى الدُّنْيا إ لاّ لِرَجُلَيْنِ: رَجَلٌ يَزْدادُ فى كُلِّ
يَوْمٍ إ حْسانا، وَ رَجُلٌ يَتَدارَكُ ذَنْبَهُ بِالتَّوْبَةِ، وَ اءنّى لَهُ
بِالتَّوْبَةِ، وَاللّه لَوْسَجَدَ حَتّى يَنْقَطِعَ عُنُقُهُ ما قَبِلَ اللّهُ
مِنْهُ إ لاّ بِوِلايَتِنا اءهْلِ الْبَيْتِ.(96)
ترجمه :
فرمود: خير و
خوبى در دنيا وجود ندارد مگر براى دو دسته :
دسته اوّل آنان
كه سعى نمايند در هر روز، نسبت به گذشته كار بهترى انجام دهند.
دسته دوّم آنان
كه نسبت به خطاها و گناهان گذشته خود پشيمان و سرافكنده گردند و توبه نمايند، و
توبه كسى پذيرفته نيست مگر آن كه با اعتقاد بر ولايت ما اهل بيت عصمت و طهارت
باشد.
24 - قالَ عليه
السلام : عَجِبْتُ لاِ بْنِ آدَمٍ، أ وَّلُهُ نُطْفَةٌ، وَ آخِرُهُ جيفَةٌ، وَ
هُوَ قائِمٌ بَيْنَهُما وِعاءٌ لِلْغائِطِ، ثُمَّ يَتَكَبَّرُ.(97)
ترجمه :
فرمود: تعجبّ مى
كنم از كسى كه اوّلش قطره اى آب ترش شده و عاقبتش لاشه اى متعفّن - بد بو - خواهد
بود و خود را ظرف فضولات قرار داده است ، با اين حال تكبّر و بزرگ منشى هم مى
نمايد.
25 - قالَ عليه
السلام : إ يّاكُمْ وَ الدَّيْن ، فَإ نَّهُ هَمُّ بِاللَّيْلِ وَ ذُلُّ
بِالنَّهارِ.(98)
ترجمه :
فرمود: از گرفتن
نسيه و قرض ، خود را برهانيد، چون كه سبب غم و اندوه شبانه و ذلّت و خوارى در روز
خواهد گشت .
26 - قالَ عليه
السلام : إ نَّ الْعالِمَ الْكاتِمَ عِلْمَهُ يُبْعَثُ اءنْتَنَ اءهْلِ
الْقِيامَةِ، تَلْعَنُهُ كُلُّ دابَّةٍ مِنْ دَوابِّ الاْ رْضِ الصِّغارِ.(99)
ترجمه :
فرمود: آن عالم و
دانشمندى كه علم خود را - در بيان حقايق - براى ديگران كتمان كند، روز قيامت با
بدترين بوها محشور مى شود و مورد نفرت و نفرين تمام موجودات قرار مى گيرد.
27 - قالَ عليه
السلام : يا كُمَيْلُ، قُلِ الْحَقَّ عَلى كُلِّ حالٍ، وَوادِدِ الْمُتَّقينَ،
وَاهْجُرِ الفاسِقينَ، وَجانِبِ المُنافِقينَ، وَلاتُصاحِبِ الخائِنينَ.(100)
فرمود: در هر
حالتى حقّ را بگو و مدافع آن باش ، دوستى و معاشرت با پرهيزگاران را ادامه ده ، و
از فاسقين و معصيت كاران كناره گيرى كن ، و از منافقان دورى و فرار كن ، و با
خيانتكاران همراهى و هم نشينى منما.
28 - قالَ عليه
السلام : فى وَصيَّتِهِ لِلْحَسَنِ عليه السلام : سَلْ عَنِ الرَّفي قِ قَبْلَ
الطَّري قِ، وَعَنِ الْجارِ قَبْلَ الدّارِ.(101)
ضمن سفارشى به
فرزندش امام حسن عليه السلام فرمود:
پيش از آن كه
بخواهى مسافرت بروى ، رفيق مناسب راه را جويا باش ، و پيش از آن كه منزلى را تهيّه
كنى همسايگان را بررسى كن كه چگونه هستند.
29 - قالَ عليه
السلام : اِعْجابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ دَليلٌ عَلى ضَعْفِ عَقْلِهِ.(102)
فرمود: فخر كردن
انسان به خودش ، نشانه كم عقلى او مى باشد.
30 - قالَ عليه السلام
: اءيُّهَا النّاسُ، إِيّاكُمْ وُحُبَّ الدُّنْيا، فَإِنَّها رَاءْسُ كُلِّ
خَطيئَةٍ، وَبابُ كُلِّ بَليَّةٍ، وَداعى كُلِّ رَزِيَّةٍ.(103)
فرمود: اى گروه
مردم ، نسبت به محبّت و علاقه به دنيا مواظب باشيد، چون كه علاقه و محبّت به دنيا
اساس هر خطا و انحرافى است ، و دروازه هر بلا و گرفتارى است ، و نزديك كننده هر
فتنه و آشوب ؛ و نيز آورنده هر مصيبت و مشكلى است .
31 - قالَ عليه
السلام : السُّكْرُ اءرْبَعُ السُّكْراتِ: سُكْرُ الشَّرابِ، وَسُكْرُ الْمالِ،
وَسُكْرُ النَّوْمِ، وَسُكْرُ الْمُلْكِ.(104)
فرمود: مستى در
چهار چيز است : مستى از شراب (و خمر)، مستى مال و ثروت ، مستى خواب ، مستى رياست و
مقام .
32 - قالَ عليه
السلام : اءللِّسانُ سَبُعٌ إِنْ خُلِّيَ عَنْهُ عَقَرَ.(105)
فرمود: زبان ،
همچون درّنده اى است كه اگر آزاد باشد زخم و جراحت (سختى به جسم و ايمان ) خواهد
زد.
33 - قالَ عليه
السلام : يَوْمُ الْمَظْلُومِ عَلَى الظّالِمِ اءشَدُّ مِنْ يَوْمِ الظّالِمِ
عَلَى الْمَظْلُومِ.(106)
فرمود: روز داد
خواهى مظلوم بر عليه ظالم سخت تر است از روزى كه ظالم ستم بر مظلوم مى كند.
34 - قالَ عليه
السلام : فِى الْقُرْآنِ نَبَاءُ ما قَبْلَكُمْ، وَخَبَرُ ما بَعْدَكُمْ، وَحُكْمُ
ما بَيْنِكُمْ.(107)
فرمود: قرآن
احوال گذشتگان ، و أ خبار آينده را در بردارد، و شرح وظايف شما را بيان كرده است .
35 - قالَ عليه
السلام : نَزَلَ الْقُرْآنُ اءثْلاثا، ثُلْثٌ فينا وَفى عَدُوِّنا، وَثُلْثٌ
سُنَنٌ وَ اءمْثالٌ، وَثُلْثٌ فَرائِض وَاءحْكامٌ.(108)
فرمود: نزول قرآن
بر سه قسمت است : يك قسمت آن درباره اهل بيت عصمت و طهارت : و دشمنان و مخالفان
ايشان ؛ و قسمت ديگر آن ، اخلاقيّات و ضرب المثلها؛ و قسمت سوّم در بيان واجبات و
احكام إ لهى مى باشد.
36 - قالَ عليه السلام
: اءلْمُؤْمِنُ نَفْسُهُ مِنْهُ فى تَعَبٍ، وَالنّاسُ مِنْهُ فى راحَةٍ.(109)
فرمود: مؤ من آن
كسى است كه خود را به جهت رفاه مردم در زحمت بيندازد و ديگران از او در أ منيت و
آسايش باشند.
37 - قالَ عليه
السلام : كَتَبَ اللّهُ الْجِهادَ عَلَى الرِّجالِ وَالنِّساءِ، فَجِهادُ
الرَّجُلِ بَذْلُ مالِهِ وَنَفْسِهِ حَتّى يُقْتَلَ فى سَبيلِ اللّه ،
وَجِهادُ
الْمَرْئَةِ اءنْ تَصْبِرَ عَلى ماتَرى مِنْ اءذى زَوْجِها وَغِيْرَتِهِ.(110)
فرمود: خداوند
جهاد را بر مردان و زنان لازم دانسته است .
پس جهاد مرد، آن
است كه از مال و جانش بگذرد تا جائى كه در راه خدا كشته و شهيد شود.
و جهاد زن آن است
كه در مقابل زحمات و صدمات شوهر و بر غيرت و جوانمردى او صبر نمايد.
38 - قالَ عليه
السلام : فى تَقَلُّبِ الاْ حْوالِ عُلِمَ جَواهِرُ الرِّجالِ.(111)
فرمود: در تغيير
و دگرگونى حالات و حوادث ، فطرت و حقيقت اشخاص شناخته مى شود.
39 - قالَ عليه
السلام : إ نّ الْيَوْمَ عَمَلٌ وَلا حِسابَ، وَغَدا حِسابٌ وَلا عَمَل .(112)
فرمود: امروزه -
در دنيا - زحمت و فعاليّت ، بدون حساب است و فرداى قيامت ، حساب و بررسى اعمال و
دريافت پاداش است .
40 - قالَ عليه السلام
: إ تَّقُوا مَعَاصِيَ اللّهِ فِى الْخَلَواتِ فَإ نَّ الشّاهِدَ هُوَ الْحاكِم
.(113)
فرمود: دورى و
اجتناب كنيد از معصيت هاى إ لهى ، حتّى در پنهانى ، پس به درستى كه خداوند شاهد
اعمال و نيّات است ؛ و نيز او حاكم و قاضى خواهد بود.
پىنوشتها :
1-فهرست نام و مشخّصات بعضى از كتاب هائى كه
مورد استفاده قرار گرفته است ، در آخر همين مجموعه پر فيض ، موجود مى باشد.
2-از شاعر محترم : آقاى شمس تبريزى
3-از شاعر محترم : آقاى وفائى
4-سوره مؤ منون : آيه 1.
5-نام آن حضرت به عنوان علىّ مرتضى به ترتيب
حروف اءبجد: 110، 1450 مى باشد.
6-مطابق با آذر ماه ، سال 35 شمسى .
7-مطابق با خرداد ماه ، سال 36 شمسى .
8-مطابق با ارديبهشت ماه ، سال 37 شمسى .
9-آمار مذكور طبق جمع بندى صاحب كتاب ارشاد
القلوب ديلمى ، صفحه 219 مى باشد.
10-مطابق با دهم فروردين ماه ، سال دهم شمسى
.
11-أ عيان الشيعه : ج 1، ص 327.
12-مطابق با يازدهم بهمن ماه ، سال 39 شمسى
.
13-شرح ولادت و ديگر حالات امام علىّ عليه
السلام برگرفته شده است از:
ناسخ التّواريخ ، دلائل الا مامة طبرى ،
مناقب ابن شهر آشوب ، بحار الا نوار، إ حقاق الحقّ، كشف الغمّة ، إ علام الورى
طبرسى ، انساب الاشراف ، عيون المعجزات شيخ حسين عبد الوهّاب ، تهذيب الا حكام شيخ
طوسى ، مجموعه نفيسه ، تاريخ اهل البيت ، تذكرة الخواصّ، الفصول المهمّة و ... .
14-از شاعر محترم آقاى ذاكر.
15-علل الشّرايع : ص 56، معانى الا خبار: ص
62، كشف اليقين : ص 31، أ مالى صدوق : ص 80.
16-ترجمه امام علىّ بن ابى طالب از ابن
عساكر: ج 1، ص 60 و 64.
17-سوره مائده : آيه 4.
18-كافى : ج 4، ص 148، تفسير فرات : ص 12 و
ديگر كتب با اختلاف در تعابير، همچنين بحارالانوار: ج 37، ص 108 تا ص 253
19-از شاعر محترم آقاى دكتر رسا.
20-مستدرك الوسائل : ج 4، ص 105، ح 5،
بحارالا نوار: ج 84، ص 253، ح 38.
21-الخرايج و الجرايح : ج 2، ص 806، ح 15 و
16، ارشاد القلوب : ص 264.
در اين باره روايات بسيارى به همين مضمون از
امام باقر و امام صادق عليهما السلام و نيز از طريق اهل سنّت وارد شده است كه همه
آن را با اختلاف جزئى آورده اند.
22-وسائل الشّيعة : ج 28، ص 64، ح 16، تهذيب
شيخ طوسى : ج 10، ص 50، ح 188.
23-مستدرك الوسائل : ج 11، ص 220، ج 20، به
نقل از تفسير ابوالفتوح رازى .
24-سوره نور: آيه 37.
25-مستدرك الوسائل : ج 7، ص 267، ح 16.
26-مستدرك الوسائل : ج 14، ص 344 346، ح 8 و
9.
27-اعيان الشّيعه : ج 1، ص 444.
28-حضرت فاطمه زهراء، فاطمه بنت اسد، فاطمه
بنت زبير، فاطمه بنت حمزة بن عبدالمطّلب .
29-أ عيان الشّيعه : ج 1، ص 376 377.
30-مختصر بصائر الدرجات : ص 118 119، هداية
الكبرى : ص 129، س 3.
31-ارشاد القلوب ديلمى : ص 440، بحارالا
نوار: ج 82، ص 68، ح 5، مستدرك الوسائل : ج 2، ص 311، ح 2.
32-الكنى و الا لقاب : ج 2، ص 294.
33-سوره فرقان : آيه 63.
34-ينابيع المودّة : ص 166، فضائل شاذان بن
جبرئيل : ص 69، س 9.
35-نويسنده كتاب الصراط المستقيم : ج 1، ص
204، س 17 به طور مفصّل مراحل هفت گانه را بيان نموده است .
36-فروع كافى : ج 4، ص 24، ح 4.
37-بحارالا نوار: ج 27، ص 255، به نقل از
عيون اخبار الرّضا عليه السلام .
38-قبل از جدا كردن سر، عمرو بن عبدود
جسارتى به حضرت كرد وطبق آنچه آورده اند: حضرت از روى سينه او بر خاست و پس از
لحظاتى آمد و سر او را از بدن جدا نمود.
39-بحار الا نوار: ج 20، ص 202 239.
ياد آور مى شوم بر اين كه داستان بسيار
مفصّل و مورد اختلاف تاريخ نويسان مى باشد، لذا علاقمندان به كتاب هاى مربوطه
مراجعه نمايند، ضمنا اين داستان در بسيارى از كتابهاى تاريخى شيعه و سنّى به طور
مشروح آمده است .
40-كتاب سلونى قبل أ ن تفقدونى : ج 2، ص 94.
41-كتاب سلونى قبل اءن تفقدونى : ج 2، ص
130.
42-عيون المعجزات : ص 51، نوادر المعجزات :
ص 57، ح 22، مدينة المعاجز: ج 1، ص 432، ح 293.
43-سلونى قبل أ ن تفقدونى : ج 2، ص 203.
44-كتاب سلونى : ج 2، ص 253، فضائل قمّى : ص
95،إ رشاد مفيد:110، س 5.
45-الكنى و الا لقاب : ج 2، ص 89 .
46-وسائل الشّيعة : ج 28، ص 292، تهذيب الا
حكام : ج 10، ص 151، ح 606.
47-اصول كافى : ج 1، ص 396، ح 6 ،هداية
الكبرى : ص 147، س 3.
48-فضايل ومناقب بسيارى را براى حضرت
برشمرده است كه جهت اختصار به همين مقدار اكتفا شد.
49-فضائل ابن شاذان : ص 370، ح 213، خرائج
راوندى : ج 2، ص 561، ح 19، بحار: ج 40، ص 281 ح 44، اثبات اهداة : ج 2، ص 518، ح
454.
50- مستدرك الوسائل : ج 13، ص 48، ح 2، جامع
الا خبار ص 102، بحار الا نوار: ج 104، ص 132، ح 1؛ و حكايت بسيارى طولانى بود كه
به خلاصه نويسى ترجمه آن اكتفاء شد.
51-جامع الاخبار: ص 91.
52-تهذيب الا حكام : ج 4، ص 116، ح 343،
استبصار : ج 2، ص 53 ح ، 178.
53-تنبيه الخواطر ونزهة النّواظر: ج 1، ص
50.
54-رجال كشّى : ص 109، ح 174، وسائل الشّيعة
: ج 28، ص 335، ح 2، كافى : ج 7، ص 257، ح 8 و 23.
55-رجال كشّى : ص 106، ح 170، وسائل الشّيعة
: ج 28، ص 336، ح 4.
56-اعيان الشّيعة : ج 1، ص 343.
57-خصال مرحوم صدوق : ج 1، ص 94، ح 41.
58-امالى شيخ طوسى : ج 2، ص 308.
59-شجره طوبى : ص 33، مجلس 12، هداية الكبرى
: ص 152، ص 2.
60-تهذيب الا حكام : ج 10، ص 229، ح 34.
61-مستدرك الوسائل : ج 2، ح 3، دعائم الا
سلام : ج 1، ص 218، بحار الا نوار: ج 81، ص 228، ح 41.
62-اصول كافى : ج 1، ص 297، ح 1 و 5 و 7،
بحار الا نوار: ج 34، ص 322، به نقل از سليم بن قيس ، با تفاوتى جزئى .
63-داستان بسيار مفصّل است ، مشروح آن را از
كتب مربوطه بهره مند شويد.
64-أ عيان الشّيعة : ج 1، ص 531.
65- حضرت چند نوع وصيّت نمود كه هر يك در
جهت هاى مختلف بسيار مهمّ مى باشد، علاقه مندان مى توانند به كُتب مربوطه مراجعه
نمايند.
66-أ عيان الشّيعة : ج 1، ص 532.
67-از شاعر محترم آقاى حسان .
68-مستدرك الوسائل : ج 5، ص 49، ح 21.
69-تهذيب الا حكام : ج 10، ص 94، ح 19.
70-تهذيب الا حكام : ج 10، ص 27، ح 11.
71-كافى : ج 8، ص 185، ح 274.
72-ارشاد القلوب ديلمى : ص 119.
73- از شاعر محترم آقاى حسان .
74- اءمالى صدوق : ص 97، بحارالا نوار: ج 90،
ص 343، ح 1.
75- اءمالى طوسى : ج 1، ص 114 ح 29، بحارالا
نوار: ج 1، ص 169، ح 20.
76- وسائل الشّيعة : ج 25، ص 434، ح 32292.
77- وافى : ج 4، ص 402، س 3.
78- أ عيان الشّيعة : ج 1، ص 350، بحارالا
نوار: ج 41، ص 150، ضمن ح 40.
79- أ مالى طوسى : ج 1، ص 55، بحارالا نوار:
ج 2، ص 48، ح 7.
80- اءمالى صدوق : ص 95، بحارالا نوار: ج
68، ص 181، ح 35.
81- بحار الا نوار: ج 5، ص 317، ح 16، به
نقل از ثواب الا عمال .
82- أ مالى طوسى : ج 1، ص 372، بحارالا
نوار: ج 63، ص 152، ح 5.
83- أ مالى طوسى : ج 1، ص 372، بحارالا
نوار: ج 63، ص 155، ح 5.
84-عدّة الدّاعى : ص 85، ص 1، بحارالا نوار:
ج 101، ص 73، ح 24.
85- مستدرك الوسائل : ج 16، ص 291، ح 19920.
86- بحارالا نوار: ج 69، ص 68، س 2، ضمن ح
28.
87- محبّة البيضاء: ج 5، ص 144، تنبيه
الخواطر: ص 195، س 16.
88-مستدرك الوسائل : ج 3، ص 210، ح 3386.
89- بحارالا نوار: ج 1، ص 96، ح 40.
90- بحارالا نوار: ج 70، ص 13.
91- نزهة الناظر و تنبيه الخاطر حلوانى : ص
70، ح 65.
92- عدّة الدّاعى : ص 75، س 8، بحارالا
نوار: ج 1، ص 205، ح 33.
93- نزهة الناظر و تنبيه الخاطر حلوانى : ص
52، ح 26.
94-نزهة الناظر و تنبيه الخاطر حلوانى : ص
46، ح 12.
95- اختصاص شيخ مفيد: ص 189، س 5.
96- وسائل الشيعة : ج 16 ص 76 ح 5.
97- وسائل الشّيعة : ج 1، ص 334، ح 880.
98- وسائل الشّيعة : ج 18، ص 316، ح 23750.
99- وسائل الشّيعة : ج 16، ص 270، ح 21539.
100- تحف العقول : ص 120، بحارالا نوار: ج
77، ص 271، ح 1.
101- بحارالا نوار: ج 76، ص 155، ح 36، و ص
229، ح 10.
102- اصول كافى : ج 1، ص 27، بحارالا نوار:
ج 1، ص 161، ح 15.
103- تحف العقول : ص 152، بحارالا نوار: ج
78، ص 54، ح 97.
104- خصال : ج 2، ص 170، بحارالا نوار: ج
73، ص 142، ح 18.
105- شرح نهج البلاغه ابن عبده : ج 3، ص
165.
106- شرح نهج البلاغه فيض الاسلام : ص 1193.
107- شرح نهج البلاغه فيض الاسلام : ص 1235.
108- اصول كافى ، ج 2، ص 627، ح 2.
109- بحارالا نوار: ج 75، ص 53، ح 10.
110- وسائل الشّيعة : ج 15، ص 23، ح 19934.
111- شرح نهج البلاغه فيض الا سلام : ص
1183.
112- شرح نهج البلاغه ابن عبيده ، ج 1، ك
41.
113-شرح نهج البلاغه ابن عبده : ج 3، ص 324.